“O Amor nos tempos do cólera”

Ampliar: Casa-Museo de García Marquez en Arataca,Colombia



Paseo literario - pra tempos do coronavirus - co escritor oriundo de Galiza García Márquez, a fin de sacar conclusións obre o valor da soidade en solidariedade, das orixes, da vida, da casa...de canto ten dereito a ser no reparto do mapamundi

Ante o andazo do mal vence o imprescindible, o que se leva no corazón, a soidade solidaria. Ao respecto velaí arriba o expresivo título dunha das grandes novelas da literatura universal, publicada no 1985 e obra do escritor colombiano, oriúndo de Galiza, o xenial Miguel García Márquez, e ben se lle nota. Artesán da palabra, contador preocupado polas cuestións transcendentais do ser humano, as sociais, co o dereito de cada quen, de cada pobo a ter vida propia no reparto do mundo. Titulo o devandito que expresa o contraste entre o amor que une e a peste que divide, e por medio a eterna dialéctica Eros-Tánatos. As mesmas teimas  nas que moe a roda da fortuna de inspiradoras leccións de de filosofía, relixións e Arte. Por algo Deus se interpretou como necesario sinónimo de amor, cosmogonía fronte ao caos. Dialécticas ben entendidas no labirinto cultural da Galiza máxica –  e apelidámola máxica por inmensa e incomprendida - onde ben se enxerga que todo camiño ten algo máis que un principio e un fin, que hai encrucilladas e novas partidas, que cada andaina faise “asegún” e na que sempre hai pedras coas que tropezar e das que aprender. E así se foi tramando a cultura deste confín.



“Gabo”, Miguel García Márquez, quen, recibido o Premio Nobel en 1982, deu cumprimento a unha vella arela, visitar Galiza, o que fixo en tres días do inicio do mes de maio de 1983.  72 horas dun recorrido de incógnito pola terra dos seus bisavós. Paseo coa ansia acendida de atoparse coas súas raiceiras, e máis aínda co que dicía o seu herdado xeito de “contar gallego” das historias que a avoa, matriarca, relataba con “cara de palo”  di il, eu diría de hierática imaxe románica. Contos bordados con todos os sentidos, preñados de imaxes lendarias e actuais, de fantasías entre as que a realidade se confunde co máxico. Como historias cosidas por fantasmas.  Visita a Galiza que seica fixo convidado polo entón presidente do Goberno de España, Felipe Gonzalez, póndolle de cicerone ao doutor Domingo García Sabell, entón Presidente da Academia Galega, Delegado do Goberno  de España en Galiza e metido en todos os convites e envites de entón. Ben puidera aquel doutor ter contado algo sobre tan ilustre visita, da que algo queda nos medios.  Pois pouco despois o propio García Márquez encargaríase de escribir un sentido, revelador e antolóxico artigo no xornal  El País do 11 de maio de 1983 titulado “Viendo llover en Galicia” .  Viaxe que di foi un desexado regalo, un vello soño cumprido, o de coñecer Galiza. Terra que lle devolvia e confirmaba os sabores, recendos, colores, músicas... sensacións que lle transmitiu na Casa Grande de Aracataca a súa señora avoa, a mesma que falaba en soidade con mortos que coñecera vivos... coidadora de saberes e sabores galegos dun pan que ela mesma facía,  até que, nun mal día, unha arroiada levoulle o forno.... o sabor do xamón e do lacón cos que se volveu a atopar enchoupados de lembranzas. Reencontro cun confín onde el  reafirma que todo pode pasar, onde o mundo se confunde co “Trasmundo” sobrenatural, onde a cociña ou lareira é o embigo da casa  e onde sempre se coce algo, onde se  mete e se convida ao forasteiro... país  ademais no que se canta todo o día e en todo lugar.... Imponlle Compostela, a beleza das prazas, dunha vida estudantil que non lle da tregua a cidade para  envellecer, abraiado ante o milagre das “pedras florecidas”.

 Moito hai de imaxes e xeitos de Otero Pedrayo no leido de García Márquez, no descrito e enxergado co espírito: chuvia entre sol, “pausas doradas” que os galegos xa non ven....sen acordarse dos versos de Rosalía ou dos textos de Valle Inclán,  letras nas que di chove dende o principio da creación e a través das que sopra un vento interminable “tal vez el que siembra ese germen lunático que hace distintos y amorosos a tantos gallegos”.  Vento do que tamén soubo Celso Emilio Ferreiro. E conclúe en que esa beleza, eses mariscos, esas verduras que medran na mesa, están aí por virtude dunha chuvia que nunca acaba de caer. Pregúntase o escritor colombiano si aquelas narracións da avoa, como o escoitado a Cunqueiro estaría tinxido de desvaríos pola nostalxia, chegando el mesmo a sentirse invadido por aquel xeito de delirios da súa avoa....Mellor ler e reler aquel texto cargado de morriñas galegas e soidades que diría Teixeira de Pascoaes.

O amor nos tempos do cólera”  estaba sendo escrita por  García Márquez naqueles días da súa visita á Galiza, terra tan oriúnda del como do seu camarada Fidel Castro e de tantos “gallegos” da diáspora. Novela argumentada arredor dun amor perdurable, coutado entre as circunscritas dun tempo de cólera e pra máis de liortas e guerras de independencia, entón de inseguridade e incertezas, os fins do século XIX.  Historia da súa casa e do seus pais, investigada a través do que eles mesmos contaban, contaxiada dun ambiente con sabores, recendos, colores, tacto, sons de fondo...exposición de sentimentos e paixóns, debuxada entre risas e bagoas, fantasmas e realidades. Argumento protagonizado por  Florentino Ariza, poeta local, bastardo dunha familia rica, namorado eternamente da orgullosa  Fermina Deza, casada, sen amalo, cun humanitario médico, infiel a súa esposa cunha paciente, don  Juvenal Urbino. Doutor teimudo en rematar co colera  que inza na vil e que morre ao precipitarse dunha escaleira cando tentaba rescatar ao seu querido e fuxido loro. Páxinas tramadas entre ese característico labirinto de anécdotas. Novela tamén levada ao cine  polo director estadounidense Mike Newell no 2007, film no que o actor Javier Bardén interpreta de xeito baril a Florentino Ariza, mozo fraco, miope, estrinxido, de cabelo engominado e  que vestía o traxe negro que pertencera ao seu defunto pai...

Confirmación do trunfo do amor nun mundo infectado pola nube da peste, onde entre tanta verborrea, enganos, pillabáns e profecías, se valora a praxe e as cousas cousas prácticas que axudan a resolver a situación. Onde se valorar o que  se ten,  o que toca o corazón, a vida, a importancia de cada individuo na produción propia, na sociedade: a casa, a aldea, os amigos que reaparecen,  a solidariedade e o planeta Terra, o valor da base do do común.

Nestes nosos tempos do coronavirus chegan polas vías da virtualidade axudas, consellos, profetas, quizais demasiados, compre pois cultura pra saber discernir entre a palla.  Cura de humildade tamén, que pode levar a asumir cara onde nos levou a deformación da mentalidade, chegando a pensar que o planeta é coma un solar privado pra uso e abuso e que a vida é eterna,  arrogancia sobre a fraxilidade do ser humano, sacrílegos contra a tradición, a mesma cultura e a natureza: contra o humanismo E non todo vale. A sensibilidade, todo o que entra polos sentidos, todo o co que se constrúe a poesía, o que conleva amor,  foise alterando, embrutecendo ou desterrando pra deixalo quizais en uso exclusivo de iluminados e pra determinadas liturxias. Abandonouse a terra que da o alimento, arden os bosques, contamínanse as augas, inzan as pragas, novas epidemias...

Nesa historia, na que se analizan máis os efectos que as causas, na que os fitos, as etapas as marcan guerras conquista, agora o que marca un antes e un despois é un virus e nos somos actores e autores desta historia, até que volvan as sombras do esquecemento e se retomen os vicios causantes.

A soidade da cidade, pesadelo como sacado dunha pintura de  Giorgio de Chirico ou de Munch en tempos e sitios de incertezas: a soidade, os longos sons dos remorsos de fondo,  a vida nos hospitais, nos improvisados pavillóns sanitarios, nos fríos velorios e nos cemiterios....  Como dicía Gabo, o contador de historias que máis obedecía á inspiración que á gramática, chegar a “Vivila pra contala”, pra asumir que, como  na súa novela  “Cen anos de soidade” o desastre telúrico de Macondo debeuse á insolidariedade de tirar cada un polo seu lado . Ansia dun escritor con cerna galega den ensinar o que significa a luz do amor e a solidariedade, os anxos das virtudes e os demos do vicio que tamén asoman nestes noso tempos do coronavirus.



5 Abril 2020 Primavera confinada polo coronavirus