Quen son: Felipe-Senén López Gómez

Ampliar: Felipe Senen



(Carballiño 10 - marzo- 1948).

ALGÚNS DATOS BIOGRÁFICOS E MÁIS ABAIXO UN ABURRIDO CURRICULUM 



Vive intensamente a súa ourensana vila natal, un Carballiño que en anos de emigración “ás américas” e a Europa, entre aguistas e feiras de sona, ve erguer o Templo da Vera-Cruz, do arquitecto Antonio Palacios; que celebra as súas festas populares e crea tamén outras novas como a Festa do Pulpo. Entre eso e moito máis fai seus primeiros estudos no Carballiño e no Insituto de Ourense, onde se vencella como colaborador ao Museo Arqueolóxico, dirixido entón polo historiador don Xesús Ferro Couselo , sumándose igualmente ás actividades da agrupación cultural “Auriense”, animada polo avogado Nemesio Barxa, actividades e xeiras nas que era frecuente a presencia de don Ramón Otero Pedrayo e Xaquín Lorenzo… 

No Museo  Arqueolóxico de Ourense fíxolle ver a vixiantes e director que a roda de carro de Catoira, datada polo C14 na Idade do Bronce, estaba siglada counhas RM...que logo corresponderon ser coas do carreiro que a fixo. 

Estuda Filosofía e Letras, especialidade de Historia da Arte na Universidade de Santiago de Compostela, a un tempo que fai prácticas de museoloxía e arqueoloxía co historiador Manuel Chamoso Lamas na creación, instalación e posta en funcionamento do Museo das Peregrinacións, e do Museo do Viño do Ribeiro, en Ribadavia; participando igualmente como supervisor de campo nas prospeccións arqueolóxicas do Castro de Viladonga (Castro de Rei, Lugo) e na ermidade San Guillermo de Fisterra.

No ano 1975 pasa a reorganizar aspectos no Museo Arqueolóxico da Coruña, ubicado no Castelo de San Antón, sendo nomeado director-conservador. Coa ansia de abrir a institución do museo ó gran público e ás cuestións socioculturais da cidade e de Galiza, crea o colectivo de colaboradores e Amigos do Museo Arqueolóxico, que será base para a posterior formación da asociación Amigos dos Museos de Galicia. Coa mesma ansia de dinamización e sesibilización sobre as cuestións arqueolóxicas e patrimoniais da cultura de Galicia, crea e dirixe dende o museo coruñés o Boletín “Brigantium” e unha serie de publicacións, a un tempo que coordina traballos de prospección arqueolóxica submariña co Grupo de Investigación e rescate Arqueolóxico Subacuático (GIRAS), do Clube do Mar de San Amaro, dirixido entón por Rafael Mejuto Garcia. Prospéctase a baía da Coruña e outras áreas da beiramar da provincia, intervindo en aspectos relativos á sensibilización sobre o patrimonio asulagado, sempre tan esquecido, pese a ser paíis que emproa a un océano maior e se di ´para mariñeiros nós´: lexislación, competencias, cuestións técnicas etc.

Dende o Museo Arqueolóxico coruñés inicia igualmente o traballo de supervisión e posta en valor do Castro de Elviña. Iniciando de 1978 a 1985 a consolidación e limpeza da área escavada a finais dos anos cuarenta por Luengo Martínez. Xacemento na área periurbana coruñesa coa que tenta sensibilizar ós gobernos, medios e cidadans para a súa potenciación como importante recurso cultural e turístico. Traballos que, pese ós esforzos, paralízanse por falla de apoio institucional e moitos problemas que comenzaban pola expropiación de terreos. Membro do Instituto Padre Sarmiento de Estudos Galegos, numerario e Secretario Xeral da Real Academia Galega de Belas Artes, na que ingresa (1987) cun discurso sobre “A auga e as fontes en Galicia”, sendo o seu Secretario Xeral en diferentes Xuntas de Goberno, de 1993 a 2010  e dende 2014.ao presente (2024) 

Numerario e Secretario (de 1998 ao 2023) do Instituto Xosé Cornide de Estudos Coruñeses, no que é recibido cunha disertación sobre “Cuestións Arqueolóxicas e Museolóxicas: revisión dende o Museo Arqueolóxico da Coruña” (1994), na que se detén en cuestións profesionais de presente e futuro relativas ó Museo Arqueolóxico do Castelo de San Antón, Castro de Elviña e Torre de Hércules. 

No 1996 pide excedencia no Museo Arqueolóxico da Coruña e pasa á Deputación Provincial da mesma cidade como Técnico de Xestión Cultural, inspirando e coordenando plans de dinamización cultural, museoloxía e recuperación do patrimonio cultural moble, inmoble e ideolóxico, así como a posta en valor de ecomuseos, tan significativos como ponte entre pasado e presente, para entender as bases culturais dunha Galiza rural en transformación. 

As vivencias, o tema carballiñés, as cuestións patrimoniais e museolóxicas caracterizan unha obra dirixida fundamentalmente a sensibilizar sobre a riqueza patrimonial e o estado da cuestión, nun tempo de globalización consumista no que afianzar a identidade. Cunha importante laboura na dinamización cultural galega: fundador da asociación cultural “Avantar” do Carballiño, de “Alexandre Bóveda” da Coruña, do semanario “A Nosa Terra”, da revista de pedagoxía o “Ensino”, coas que colabora con artigos de divulgación e sensibilización sobre o patrimonio cultural . Aspectos que ininterrumpidamente trata en diferentes medios de comunicación de Galiza e moi especialmente en conferencias por diferentes colectividades galegas, asociacións culturais ou universidades do Estado, Európa e América.

Creador e animador de “Amigos do Museo Arqueolóxico da Coruña”, que pola súa actividade recibe en 1994 o “Premio Otero Pedrayo”, inspiradora e base de “Amigos dos Museos de Galicia”, colectivo con espazo de cultura propio e vida cultural ininterrumpida en “Portas Ártabras” na Cidade Vella coruñesa. Asociación pioneira na sensibilización sobre a inmensidade do patrimonio cultural de Galicia, con iniciativas como o “Premio Pedra do Destino” á defensa do patrimonio cultural e as “xeiras” ou excursións guiadas ó longo de todo o ano por Galiza. Actividade integral aberta a todas as idades e sensibilidades que se entende e espalla como un xeito de “coñecer para querer e defender o patrimonio” . Promove a divulgación científica fronte á vulgarización e á tendencia esperpética.

Cunha fonda actividade como numerario da Academia Galega de Belas Artes (Ingreso 1987) e Secretario Xeral da mesma, así como numerario do Instituto JoséCornide de Estudos Coruñeses (ingreso 1989). Institucións coas que colabora intensamente para a súa normalizazación e como órganos consultivos das administracións.

Últimos galardóns, con anterioridade foi eleixido varios anos como´Coruñes del Año´, entre outras distincións:  30 - Outubro -2010 CHAIREGO DE HONRA (Irmandade Manuel María, Vilalba) *

8 - Setembro-2014 NAVALLA DE MANUEL MARIA (Irmandade Manuel María, Outeiro de Rei) 

27 - Novembro 2014 BO E XENEROSO (Fundación Eduardo Pondal, Ponteceso) 

27 - Novembro 2016 PREMIO ARENTEIRA (Hotel Arenteiro, Carballiño) 

6-Agosto - 2017: Meadlla do Filandón do Courel

Preocupado pola linguaxe simbólica na tradición galega, así como pola posta en valor do patrimonio etnográfico e arqueolóxico. Aspectos que desvela incluso na súa faceta artística, especialmente como ilustrador, cartelista e pintor. 

Con obra dirixida a diferentes niveis de comprensión, os que fundamentalmente van da divulgación ó ensaio, participa en múltiples publicacións, artigos nos medios de comunicación de Galiza, folletos, guías, programas de radio, TV, prologuista, Enciclopedia Galega, autor de varios libros, especialmente sobre cuestións en relación coa identidade cultural e recursos turísticos, entre moitos outros vinculados á investigación arqueolóxica ou histórica, expostos en congreos, conferencias, etc. Museos de A Coruña (Everest, León 1989), Artesanía de Galicia (Silex, Madrid 1981), Ferro Couselo (Artesa, Coruña, 1996) Ourense Etnográfico (Diputación, Ourense 1998), Os Xogos Tradicionais en Galicia (Proxecto Galicia. Hércules, A Coruña 1999) Festas populares de Galicia (serie con diapositivas): Nadal, Antroido, Semana Santa, Maios, San Xoan, Festas populares, Magostos (Baía , A Coruña 1997). Os primeiros galegos:prehistoria e arqueoloxía de Galicia ( Lea, Santiago 2003), Memoria do Carballiño (Xerais, Vigo 2003). Xaquín Lorenzo Fernández (Baía – 2004), Tradución ao galego de ´As mulleres do monte, memorias dun neno da posguerra´ de X. Antonio Gurriarán López (Galaxia-2015) etc, etc,etc. _____________________________________________________________________________________ 



CURRICULUM MÁIS AMPLO (... E QUE LEMBRO....)



1 - IDENTIFICACIÓN FELIPE-SENÉN LÓPEZ GÓMEZ 



Natural de Carballiño - Ourense Nacemento: 10 - Marzo-1948 

Cargo profesional na actualidade: Arqueólogo Museólogo, xubilado na Deputación da Coruña 1997-2014), anteriormente no Museo Arqueolóxico da Coruña (1974-1997) 

Domicilio: Xavier Fonte 1 - Portal E - 6º-Izdª. 15001 A Coruña Tfnº: 981 21 35 90 / 630 930 298. felipesenen@felipesenen.com felipesenen.gal 

Estuda Bacharelato no Colexio Isabel La Católica do Carballiño, con exames ´por libre´ no Instituto de Ourense e Pontevedra. 1967-69 Bacharelato Superior e Preuniversitario ´oficial´ no Instituto de Ourense. Estando como residente no Colexio Menor Calvo Sotelo. 1966 - Asiste ó curso para o título de ´pintor decorador´ impartido polo PPO. Anos nos que se vincula á Asociación Cultural Auriense, presidida por Nemesio Barxa, participando nos seus cursiños de lingua e literatura, impartidos por Ogando Vázquez, Ferro Couselo, Otero Pedrayo e Xaquín Lorenzo, entre outros. Vincúlase como colaborador co Museo de Ourense e descubre na roda de Catoira, as gravuras dunha RM, que poñen en dúbida e desbotan as datacións do C14 na Idade do Bronce. 



2 - TITULACIÓN SUPERIOR 



Estudia Filosofía e Letras - Licenciatura na Sección de Historia da Arte na Universidade de Santiago de Compostela. Promoción 1969-1974 

Obtén as cualificacións máis altas nas materias de Arqueoloxía, que naquel período impartía o profesor Dr. Alberto Balil Illana. A un tempo colabora con Manuel Chamoso Lamas na formación do Museo das Peregrinacións de Santiago de Compostela e no Museo do Ribeiro de Ribadavia, Clarisas de Monforte, etc.... * Supervisor nas escavacións arqueolóxicas do Castro de Viladonga- Castro de Rei, Lugo e formación do seu Museo. * Pasa como axudante de dirección (Luis Monteagudo García) do Museo Arqueolóxico da Coruña



3 - SERVICIOS NO MUSEO ARQUEOLÓXICO DE A CORUÑA 



9 - abril - 1975. Nesta data e a proposta do Padroado que rexe o Museo Arqueolóxico e Histórico da Coruña, o Ministro de Educación Nacional (Martínez Esteruelas) comunica ao Director Xeneral do Patrimonio Artístico - en atención aos méritos que concorren - o nomeamento, con carácter honorífico, de conservador do Museo Arqueolóxico de A Coruña 

22 - abril - 1975. Toma posesión de seu cargo no Concello de A Coruña, coa presencia das autoridades provinciais e locais. Obxectivo: a normalización do Museo, ate entón en situación crítica. Con moi poucos medios acomete a actualización do centro en aspectos referidos a acopio, conservación, mellor exposición, didáctica e investigación, tanto no referido ao continente como ao contido do centro, deica facer deste un auténtico lugar de encontro. Formación do colectivo de ´Colaboradores do Museo Arqueolóxico da Coruña´ 

1 - xuño -1989. Ó disolverse o Padroado do Museo, por concurso de méritos accede ao posto de técnico de museos: contrato laboral fixo dependente do Concello de A Coruña.



4 - SERVICIOS EN CENTROS SIMILARES 



1974 - 75. Realiza prácticas oficiais de Museos no Museo das Peregrinacións de Santiago de Compostela, entón dirixido polo Dr.D.-Manuel Chamoso Lamas, colaborando na instalación museística deste, así como no montaxe de exposicións e de outros centros (Exposición del Centenario de la S.I Catedral de Santiago, Museo da Montaña no Cebreiro, Clarisas de Monforte de Lemos, Museo do Ribeiro, Museo do Castro de Viladonga, etc.) Nos mesmos anos e baixo a dirección de D.Manuel Chamoso Lamas actúa como supervisor de campo nas escavacións arqueolóxicas do xacemento do Castro de Viladonga-Lugo e na creación do seu museo monográfico. 



5 - SERVICIOS NA DEPUTACIÓN PROVINCIAL DA CORUÑA 



A partir de Novembro de 1996 gaña a praza de funcionario como Técnico de Xestión Cultural e Conservador do Patrimonio Artístico da Deputación Provincial de A Coruña. Dende entón encoméndanse programas de recuperación e posta en valor de recursos tradicionais e históricos ( Adquisición do teatro Colón, Torres do Allo en Zás, Batáns do Mosquetín en Vimianzo, Forno do Forte en Buño de Malpica, retomar a posta en valor do dolmen de Dombate, Mosteiro de Caaveiro, Torres de Altamira, entre moitos outros puntos de interese cultural acollidos ó Plan 2000 de recuperación de arquitectura popular) Guieiro de diversas campañas de difusión turística da provincia, coordinación de varios grupos Leaders na provincia (´Costa da Morte´, ´Ortegal´, ´Camiño de Santiago”, programación de actividades, etc etc. Súa preocupación é a creación estable dun Area de Patrimonio Cultural, a fin de atender ás necesidades tanto arqueolóxicas como patrimoniais dos concellos e da propia Deputación, a aplicación dun plan museográfico ás súas coleccións e a algúns espazos con singularidades culturais. A máis da potenciación cultural e turística: creación de áreas de acollida sen que interfiran no ben :aparcamento. información, servizos, cafetería, merchandaising, museo.... a creación dos ecomuseos en contornas artesanais cunha permanente reflexión entre a tradición e a innovación, a artesanía e a industria, etc....segundo as teorías e a praxe nacida de Luís Seoane e Díaz Pardo e recollida no ´Laboratorio de Formas´ arredor das industrias do Castro e de ´Sargadelos´



6 - INVESTIGACIÓN ARQUEOLÓXICA 



Participa nas campañas teórico-prácticas do Departamento de Arqueoloxía da Universidade Compostelán no seu período de estudios. 

Maio - 1976. Crea o grupo de ´Colaboradores do Museo Arqueolóxico de A Coruña´. Estúdiase a prioridade de iniciativas, analízase o estado da cuestión, aproveitando os coñecementos teórico prácticos en submarinismo do grupo G.I.R.A.S (Grupo de Investigación e Rescate Arqueolóxico Submarino) vinculado ao Club do Mar de San Amaro-Coruña, guiado por Rafael Mejuto García. Promove e coordina cursiños preparatorios, estudiando as cuestións relativas a furtivismo, lexislación, metodoloxía, etc. Inícianse entón, autorizados e subvencionados polo Ministerio de Educación, prospeccións de arqueoloxía subacuática de urxencia en zonas que ían ser destruídas polos dragados, reprantexamentos portuarios, etc. con notables aportes a esta técnica arqueolóxica, ate entón practicamente inexistente en Galicia. 

1976 - Co mesmo ánimo prospecciónanse o estado dos pecios afundidos nas rías de Viveiro-Lugo, ameazados e espoliados por furtivos. Campaña autorizada e subvencionada polo Ministerio de Educación, a través da Dr.Xeral do Patrimonio Artístico. 

1976 - Coa finalidade de elaborar unha carta de pecios e restos arqueolóxicos afundidos, tamén son autorizadas polo Ministerio de Educación, prospeccións arqueolóxicas sobmariñas nas augas da ría e cabo de Fisterra-A Coruña. 

1976 - A fin de completar datos sobre vellas escavacións efectuadas polo arqueólogo Sr. Luengo Martínez nos años cincuenta, prospéctanse os fondos submarinos do entorno da vila romana de Centroña en Pontedeume, ofrecendo a súa estrutura arquitectónica esmorecida polo mar. Campaña novamente autorizada polo Ministerio de Educación. 

1976 - Outubro, colabora co Dr. D. Manuel Chamoso Lamas na prospección arqueolóxica do complexo cristianizado do monte de S.Guillermo en Fisterra- A Coruña, a fin de avaliar as posibilidades de reconstrución e potenciación turística deste conxunto tradicionalmente considerado ´sacro" Actividades autorizadas polo Ministerio de Educación. 

1977 - marzo - Coa autorización do Ministerio de Cultura inicia unha escavación arqueolóxica con senso didáctico, teórico-práctico no propio recinto (parte superior) do Castelo de S.Antón que alberga o Museo Arqueolóxico, na que participan varios profesionais de Cataluña, especialistas e alumnos de Galicia. 

1978 - marzo. Director das prospeccións subacuáticas que se seguen realizando na badía da Coruña, actuando no entorno da Pena das ánimas, a fin de completar a carta arqueolóxica submarina da badía da Coruña. 

1979 - Coa ansia de sensibilizar a institucións e á cidadanía de cara a súa salvagarda e potenciación, inícianse os traballos de consolidación e investigación arqueolóxica do Castro de Elviña- A Coruña, Monumento Nacional declarado en 1962, ate entón en total abandono, deixando novamente ao descuberto e consolidada a área escavada nos anos cincuenta polo arqueólogo Srs. Luengo García e Monteagudo. Revísanse os estudios efectuados no pasado, axilízanse trámites para a expropiación e potenciación do xacemento arqueolóxico; establecéndose agora un orde de prioridades de cara á conservación do asentamento e xacemento que, necesariamente pasan pola expropiación de terreos e creación dun taller estable que garanta a vixilancia e consolidación de estruturas de forma permanente. Potencia o estudio etnográfico e histórico desta área periurbán de gran valor histórico na que tamén no 1809 deuse a Batalla de Elviña, proximidades (Pena Redonda) nas que se ubicaba o pazo dos Jaspe Montenegro, antepasados de Sedmón Bolivar. Espazos sometidos a unha forte presión urbanística. 

1984 - 85 - No Castro de Elviña proseguen os traballos de revisión arqueolóxica e consolidación das estruturas dos barrios escavados no pasado e agora recuperados. Contase coa preceptiva autorización e subvención do Ministerio de Cultura e Xunta de Galicia. Proseguen os trámites, toma de datos, planimetría, etc para a expropiación e vixilancia do Ben de Interese Cultural (B.I.C). 

1985 - 95 - Desde o Museo Arqueolóxico e como Director do Mesmo avala e sigue varias escavacións arqueolóxicas na provincia de A Coruña (Moeche, Ortigueira, Noia, A Coruña...). 

Revisión de materiais, catalogación, documentación e adecuación no Museo Arqueolóxico de A Coruña. 

Asesoramento ó arquitecto Andrés García Albalat nas cautelas arqueolóxicas para rehabilitación da Capela da Virxe do Rosario - Dominicos da Coruña. 



7 - DIDÁCTICA 



Aspecto moi coidado polo autobiografado. Súa tarefa esta fundamentalmente dedicada a dar a coñecer aspectos da súa especialidade: a arqueoloxía, o devalar do mundo das formas e dos seus creadores, etnografía e outros aspectos da cultura de Galicia contextualizados nun espazo, tempo e sociedade. Recorrendo e esgotando tódolos medios de expresión: conferencias, prensa, radio, televisión e moi particularmente colaborando en Xornadas de Pedagoxía, Seminarios o revistas preocupadas por esta cuestión da educación, como: - ´O Ensino - ´A Nosa Terra´ - ´Cuadernos de Pedagogía´ - ´Comunidad Escolar´ - Revista de la Asoc. Española de Museólogos , "Luzes", "Terra e Tempo"... entre outras revistas especializadas que recollen traballos da autoría do autobiografado sobre a función integral do museo en seus aspectos de acopio, conservación, divulgación, exposición ou investigación, así como o papel do museo en relación co seu contexto social. 

Asidua colaboración en cadernos culturais de diversos medios de comunicación, dando a coñecer aspectos sobre a inmensidade cultural de Galicia, especialmente en temas de súa especialidade, arqueoloxía, arte, etnografía e museoloxía. 

Experimentación e creación de novos sistemas de relación co entorno: as ´xeiras´ o visitas en grupo a enclaves de interese cultural, explicando ´in situ´ a significación cultural dos mesmos e o estado da cuestión dos monumentos. Un xeito de implicar e responsabilizar ao gran público co seu patrimonio. *

1982 - Crea as xornadas ´Vive teu pasado´ serie de actos que de forma lúdica e desmitificadora pretenden achegar ao gran público á institución do museo, tradicionalmente estática, co ánimo da súa dinamización. O universo dos artefactos, súa contextualización... 

Dota ao Museo Arqueolóxico de A Coruña dunha serie de guías e material de difusión ( trípticos, diapositivas, etc.) da súa autoría atendendo a diferentes grados de comprensión, como unha forma tanto de comprender o museo como de difundilo. 

1982 - A revista ´Arqueología´ felicita e súmase ao tipo de programas divulgativos do Museo Arqueolóxico de A Coruña. Solicita colaboración á dirección do museo. 

Constante colaboración con grupos de escolares na elaboración de ´caderniños´ ou prensa escolar tratando a cuestión do museo, os problemas, a investigación arqueolóxica, a comprensión da arte, etc... 

En Novembro convoca e programa o cursiño dedicado a responsables de grupo ´Como se visita un museo´ que, dende a ótica de varios especialistas na didáctica e a museoloxía, trata de analizar as posibilidades educativas e formativas da institución do museo. Especialmente dedicado a profesores, animadores socioculturais, guías turísticos, etc. Establecido anualmente, coa colaboración da Fundación Caixa Galicia e levado a outras cidades. 

Desde 1987 a 1997 participa como profesor colaborador coa Escola de Novas Profesións da Coruña, impartindo clases da especialidade de Turismo: ´Guías de Galicia´ 

2008 - 2023, Dende a creación da UNED Senior de Xestoso, coordenada por D. Luís Rodríguez Patiño participa como profesor asociado da UNED da Coruña nas clases semanais sobre Historia da Cultura Galega, con novas fórmulas de aulas itinerantes a pe de sitios históricos, monumentos, xacementos arqueolóxicos, museos, etc.

Coordinador e guia de visitas culturais propostas por il por mor da celebración do Día das Artes Galegas, coa colaboración da Academia G. de Belas Artes e a Deputación de Pontevedra, como

2018: Itnerario ola Arquitectura do Movemento Moderno, A. de la Sota:Pontevedra, Vigo, Lalín e o seu entorno.

2022: Itinerario "Laxeiro", realizado por Lalín, Vigo e Pontevedra. Coordinador e autor das diferentes guías destes itinerarios.



8 - ANIMACIÓN SOCIOCULTURAL 



A participación integral da sociedade, idades, clases etc. é unha constante. * Colaboración con centros de ensino, asociacións de veciños, colectivos de voluntariado, terceira idade, etc. a fin de coñecer tanto o museo como aspectos da cidade histórica e monumental, así como de Galicia. *

1982 - Crea a serie de xeiras culturais ´Coñecer Galicia´ de vida xa ininterrompida varios domingos de cada mes, segundo un programa anual previo, que tratan de guiar a un grupo interesado ao longo de toda Galicia, coñecendo as súas particularidades culturais e o estado da cuestión sobre o patrimonio. Resultado da colaboración da Asociaicón da Asociación Socipoedagóxica Galega (profesor Jurjo Torres Santomé) e o nacente coelctivo de Amigos do Museo Arqueolóxico da Coruña. Convídase a diferentes medios de comunicación que acollen e difunden esta experiencia. 

1986 - Crea a actividade ´Coñece a túa cidade´ que posteriormente será imitada por outros municipios. Trátase de guiar aos asistentes por monumentos significativos da cidade a grupos familiares, explicando as características históricas e culturais. 

1986 - Partido do grupo de ´Colaboradores do Museo Arqueolóxico da Coruña´ nace e consolídase a Asociación de Amigos do Museo Arqueolóxico de A Coruña, como continuidade ao grupo de Colaboradores do Museo. Agora inclúense na Federación Española de Amigos de los Museos, con unha vocalía na súa dirección.

1986 - Dinamizará a Asociación de Amigos do Museo Arqueolóxico. Crea o ´Premio Pedra do Destino, dotado anualmente, dedicado a aquelas persoas ou colectivos destacados na defensa, acopio ou difusión do patrimonio cultural de Galicia, que se dará a coñecer o día 18 de Maio ´Día Internacional dos Museos´. * A Asociación de Amigos do Museo Arqueolóxico de A Coruña é imitada a nivel do Estado e supón dinamización deste tipo de institucións que implican ao gran público nas funcións do museo. 

1991 - Promove na Coruña, no Pazo de Mariñán a ´III Reunión Nacional de la Federación Española de Amigos de los Museos´. Baixo a Presidencia do Duque de Soria e con representación de trinta museos de todo España. Sendo un verdadeiro fito na normalización deste tipo de asociacionismo en España e sementeira en Galicia. 

1988 - Colabora coa Consellería da Presidencia da Xunta de Galicia na explicación de varios itinerarios de Galicia realizados dende a Escola da Administración Pública de Santiago. 

1998 - Dende esas experiencias promove, con independencia, a creación dos Amigos dos Museos de Galicia, a adquisición e dotación como espazo cultural de seu do baixo do singular edificio de Sinagoga 22, tras a ábsida da Colexiata de Santa María, na Cidade Vella Coruñesa, ó que se lle dará o suxestivo nome de ´Portas Ártabras´. Dende entón a actividade multiplicase, incluso diariamente: ciclos, conferencias, proxeccións, exposicións, experiencias abertas a todos, dando paso a novos valores , consolidando e ofrecendo como referente o asociacionismo cultural arredor da institución do museo. * Colaborador co colectivo de “Amigos dos Pazos” de Vigo” 



9 – CONSERVACIÓN E SALVAGARDA DO PATRIMONIO CULTURAL 



Constante do autobiografado é non solo velar pola conservación do contido ou do continente do museo, senón proxectar esta ansia ao entorno da mesma cidade ou de toda Galicia. O Museo como escola de humanismo. 

Medios de comunicación a nivel Estatal, galego ou local non somentes recollen a constante labor difusora sobre esta necesidade do patrimonio monumental, senón que solicitan asesoramento e colaboración. 

1980 - abril - colaboración co Concello na elaboración do catálogo de patrimonio inmoble municipal, cuestións recollidas en diversas publicacións. ´Revista´ del Instituto ´José Cornide´ de Estudios Coruñeses.

1984. Imparte diversas conferencias e coloquios sobre o estado do núcleo monumental da cidade da Coruña: Cidade Vella, Torre de Hércules, Castro de Elviña, A Coruña de Picasso, Casa de María Pita, casas do remo, Real Consulado, Pardo Bazán, Fábrica de Tabacos, Muiños de Vento etc.... 

Colaboración con diferentes medios de comunicación na elaboración de caderniños semanais e programas de divulgación sobre o estado, significación e potenciación do patrimonio cultural, fundamentalmente arqueolóxico, histórico-artístico, etnolóxico, o Coleccionismo na Coruña i en Galicia ( ´a Nosa terra´, La Voz de Galicia, El Ideal Gallego, Faro de Vigo, El Correo Gallego, ´La Opinión´, ´Diario de Ferol´, ´Xornal de Galicia´.., "Luzes", "Sermos Galiza", "Nos diario".... Badalnovas, páxinas dixitais arredor do Carballño. 

Propón control do coleccionismo, seguimento do mercado de arte, poxas, anticuarios, etc.... 

Propón a conservación de labras históricas en lugares protexidos, nalgúns casos dado o interese substituindo estas por coias (Cruceiros antigos e singulares, pedras armeiras, epígrafes, etc).... 

1988 Participa no Museo Nacional de Arte Romano de Mérida nun cursiño sobre conservación nos museos. 



10 - MUSEOLOXÍA 



O curriculum encádrase fundamentalmente dentro do concepto teórico-práctico do museo como institución activa, dentro dun programa sempre inacabado, no relativo ao acopio, conservación, divulgación, investigación, exposición de materiais, etc. 

Publicacións en diferentes medios de comunicación referentes a cuestións museolóxicas en ´La Voz de Galicia´. ´El Ideal Gallego´, ´Diario de Galicia´ ´La Opinión´, "Nos diario", "Sermos Galiza", "Luzes", "Terra e Tempo", entre outros. * Diferentes publicacións sobre o papel didáctico do Museo: ´O Ensino´ nº - 1; ´Cuadernos de Pedagogía´ nº.- 123, 134... 

Actúa no Consello Galego de Museos como poñente en varias ocasións, propoñendo para Galicia o modelo dos ´ecomuseos´, museos integrados no seu entorno para potenciar a riqueza das artesanías (cerámica, pedra, carpintaría, tear, cordas, encaixes, acibeche, ferro....) 

Participa como poñente no Congreso Galicia de ANABAD 1987- A Coruña ´Teoría e bibliografía sobre o problema educativo na institución do museo´. 

1980 - Paulatinamente dota ao Museo Arqueolóxico de A Coruña de varias coleccións de publicacións con diferentes fins, sendo director das mesmas: 

BRIGANTIUM: boletín de investigación arqueolóxica. Publicados 8 números. 

MONOGRAFÍAS: colección de temas de investigación histórica o arqueolóxica. Publicados 7 números. - MATERIAL DE DIFUSIÓN: Guías didácticas, diapositivas, series de postais, carteis... 

PUBLICACIÓNS DA ASOCIACIÓN DE AMIGOS DO MUSEO. Editados uns 10 números con temas de divulgación sobre aspectos de A Coruña. 

Colaborou na creación e potenciación de varios museos comarcais: -

1978 Terra de Melide 

1985 Museo das Mariñas de Betanzos -

1994 Museo de Bergantiños, en Carballo (en montaxe) 

1995 Ecomuseo de Cesuras (en construción) -

1996 Dende a Deputación asesoramento e proxectos para recuperación por sistemas artesanais documentados da creación de ecomuseos nos conxuntos etnográficos de Batáns de Mosquetín (Vimianzo), Forno do Forte en Buño (Malpica), Torres do Allo.... 

1997 - Proxecto de Pazo- Museo en Mariñán. Ambientación e recolocación do seu patrimonio. *

2003 - Proxecto de Musealización do Forno do Forte-Buño-Malpica: a vida e a produción de agricultores-oleiros. 

2008 - Proxecto de Musealización do Mosteiro de Caaveiro en colaboración cos arquitectos C. Garcia Braña-Isabel Aguirre. As estruturas explicaranse por si soias. 

2008 - Terceiro Accese polo proxecto de musealización dos restos arqueolóxicos da Ponte do Burgo en Pontevedra, en colaboración cos arquitectos Xoan Creus-Covadonga Carrasco 



11 - PUBLICACIÓNS DE DIVULGACIÓN 



Asiduo colaborador en tódolos medios de comunicación de Galicia, fundamentalmente na prensa escrita na que incluso leva seccións: - ´La Región´ - ´A Nosa Terra´. En ´colaboradores´: ´Da arte e dos xeitos´ - ´Faro de Vigo´ - ´El Ideal Gallego´: ´ No suplemento ´Cataventos´ ´A ucha das horras´, galardoado polo Ministerio de Industria pola divulgación da artesanía. - ´La Voz de Galicia´ - ´Diario de Galicia´ - ´La Opinión´: Na sección de ´Opinión´: ´o Labirinto dos Trasnos´ - “Sermos Galiza” - “Terra e Tempo”, "Luzes"... en páxinas dixitais  como "Badalnovas" sobre temas do Carballiño. Mesmo en revistas con secciones fixas sobre temas de semidivulgación. - ´Man Común´ - ´Luzes - ´Eco´ - ´La Coruña, paraíso del Turismo´. Con artigos sobre aspectos da historia e arte de A Coruña. - ´ Marineda´ - Monográficos de ´A Nosa Terra´. - Revistas de Pedagogía, Museoloxía, Arqueoloxía.... - ´Cuadernos de Pedagogía´ - ´O Ensino´ - ´Revista de la Asociación Española de Museologos´ Colaborador e membro do Comité científico de ´Arqueología´ 

Difusor da arte popular, especialmente da arte dos oleiros, a alfarería tradicional de Galicia. Colabora con asociacións de artesáns de Galicia, oleiros, xoiería, así como nas súas feiras. *

1982 - Publica ´Arte Popular en Galicia´. Editado por Sílex. 

1982 - Colabora con textos referidos a Galicia en la Edición de la ´Guía de la Artesanía de Galicia´ editada conxuntamente por la Xunta de Galicia e Ministerio de Industria. 

1983 - Participa como autor en el tomo ´Artesanías de España´, autor de la parte referida a Galicia. ´Artesanos y Arte popular en Galicia´ Editado polo Ministerio de Industria. 

1979 - Desde entón participa como profesor nos Seminarios Internacionais desenvoltos en Sargadelos. Experiencias coordinadas polo Laboratorio de Formas de Galicia, recollidas anualmente nos Cadernos do Seminario de Sargadelos (nº.-46). 

1987-  A Direc. Xeral de Turismo encárgalle o caderno divulgativo ´Artesanía en Galicia´. 

Autor de numerosos prólogos, fundamentalmente dando a coñecer obras de investigadores noveles ou resaltando a de autores esquecidos. 

2008 - Terra e Mar. Cesteiros da Ría de Vigo, texto para un catálogo sobre cestería. Edita. Fundación do Museo do Mar de Galicia. Vigo.

2018: Itinerario sobre "o Movemento Moderno en Galicia", pondo en valor a teoría e praxe de Alexandre de la Sota:pontevedra, Vigo e Lalín. Proposta da Academia G. de B. Artes e a Deputación de Pontevedra..

2020:Prólogo ao libro de Lois Ladra sobre "os Torqués Ártabros"

2022: Itinerario "Laxeiro", por Lalín, Vigo e Pontevedra, publicación ao respecto. deste paseo cultural. Proposta da Academia G. de B. Artes e da Deputación de Pontevedra..

2022 Prólogo ao libro de Iria-Friné Rivera "A orixinalidade radica na Orixe" sobre a estética de Vicente Risco.

2022: Prólogo ao libro de Victor Manuel Castineira Blanco "De Cee a Compostela. Un achegamento á figura de Domingo de Andrade"

2023: Prólogo ao libro de Carlos Valle sobre "Castelao no Museo de Pontevedra"





12 - TRADUCIÓNS AO GALEGO



2015/2016 “As mulleres do Monte” (Galaxia) da autoría de J. Antonio Gurriarán López. 



13- PUBLICACIÓNS SOBRE ARQUEOLOXÍA E ARTE 



1977 - ´O folclore do Castro de Viladonga e da súa bisbarra´ Presentado no XV Congreso Nacional de Arqueoloxía de Lugo. * 1979 - Con outros especialistas é autor da ´Historia de Galicia´, editada por promocións culturais Galegas, autor da parte referida a Prehistoria e Historia Antiga. 

1980 - Na revista ´Obradoiro´ do Colexio Oficial de Arquitectos de Galicia publica ´Antonio Palacios e o Santuario da Veracruz do Carballiño´ 

1980 - ´Arqueoloxía submariña. Os materiais procedentes da badía da Coruña´ en Brigantium. 

1980 - Poñente no ´Keltische Woche´ de Berlín, cun relatorio sobre ´Prehistoria e Prehistoriadores en Galicia´: de la celtofilia y los precursores a la arqueología científica. Publicada no boletín de dito instituto. 

1981 - ´A Rosácea: Arqueoloxía e simboloxía dunha figura xeométrica´. Brigantium. 

1983 - No II Seminario de Arqueoloxía do N.O presenta: ´A problemática da arqueoloxía sobacuática en Galicia. Os xacementos e os materiais. Ministerio de Cultura´. 

1984 - Colabora no volume ´Presente y futuro de La Coruña´ ´A problemática da conservación do patrimonio cultural de A Coruña´. Instituto ´José Cornide´ de Estudios Coruñeses. 

1985 - ´Mitología y Arqueología del Oro gallego´. ´Arqueología´ nº.- 51. 

1985- ´El Puerto de La Coruña en las Crónicas y leyendas de la Antigüedad´. En ´Puerto de La Coruña´ 

1985 - ´Arqueología Subacuática en las Costas del N. y N.O Peninsular´ no VI Congreso de Arqueología Subacuática - Cartagena, en colaboración con outros arqueólogos. 

1986-96 - Colabora coa revista ´La Coruña´ en artigos de divulgación fundamentalmente sobre temas de historia da cidade e seu entorno. 

1986 - ´Introdución ao estudio da industria do tecido na cultura castrexa: as fusaiolas´. En colaboración con Xoán Naveiro. Gallaeccia 9 - 10, homenaxe a García Alen. 

1986 - ´Orense Monumental´ coordinador e autor da parte de arqueoloxía. Edita Excmª. Deputación Provincial de Ourense. 

1987 - ´Galicia Raíz y Horizonte´. Elabora as partes de Prehistoria e Antigüidade, así como o dedicado a Arte tradicional. Edición especial de ´El Corte Inglés´. 

1987- Colabora con ´La Gran Enciclopedia Gallega´ en diversas voces como a referida a ´Museo Arqueológico de A Coruña´ , Palacios Ramilo, Antonio, entre varias outras.

Guía orientativa del Museo Arqueológico e Histórico de La Coruña´. Varias edicións, en varios formatos, editadas polo propio museo. 

Cuaderniños didácticos ( Edita Concello de A Coruña): - EL Castro de Elviña - EL Museo Arqueológico del Castillo de S.Antón - Prehistoria de La Coruña - Monumentos de La Coruña 

1983 - Inédito ´As fontes de Galicia´. Discurso de ingreso como numerario da Real Academia galega de Belas Artes de Nosa Señora do Rosario - A Coruña. 

1989 - ´Museos de la provincia de La Coruña´ - Editorial Everest. 

1991 - ´Orfebrería Castrexa´, no catálogo da Exposición ´Un siglo de Joyería y bisutería española.1800-1900. Organiza Gobierno Balear, Centro de Promoción dieseño y moda. 

1991 - ´O Castro de Elviña´. En ´Ciudad y Torre: Roma y la Ilustración´, Catálogo da exposición feita con motivo do II centenario da reconstrución da Torre de Hércules. A Coruña. 

1992 - Setembro - ´A Coruña en la época de Alejandro Malaspina´. Congreso Malaspina 92. Madrid, Cadiz, A Coruña. 

1992 - Marzo - ´A cidade, un museo de historia: entre a memoria e a amnesia´. No ciclo ´Patrimonio e cidade´, organizado polo C.O.A.G e a Agrupación Cultural ´O Facho´. 

1993 - Book- Xacobeo - ´Guía de Galicia´. Dirección Xeral de Turismo. Xunta de Galicia. 

1993 - ´Roteiros de Galicia - Portugal´. Editado en galego, castelán e portugués por E.C.O. A Coruña. 

1993 - ´Cuestión arqueolóxicas e Museolóxicas´. Discurso de ingreso no Instituto José Cornide de Estudios Coruñeses 

1994 - ´O Ouro e os primeiros ourives en Galicia´. Cursiño ´Oro, plata, piedras y arquitectura religiosa´. Organiza, Amigos del Museo de Arte Sacro y de la R.Colegiata de A Coruña. 

1995 - ´Manuel Chamoso Lamas entre el pasado y el presente´. En ´Abrente´. Boletín da Real Academia Galega de Belas Artes - A Coruña. 

1995 - ´Lugo no Obxectivo de Manuel Chamoso Lamas´. Estudio Biobibliográfico. Real A.G. de B. Artes. Excmº. Deputación Provincial de Lugo. 

1995 - Guía turística ´De Ferrol a Bares´. Excmª. Deputación Provincial de A Coruña. 

1996 - ´A memoria da Coruña: O bosque urbano, animado de Marineda´. Edicións Xerais. Vigo. (Con outros autores). 

1996 - ´Xesús Ferro Couselo: a búsqueda da identidade e o encontro cos devanceiros´. Edita Espiral Maior - Didáctica - A Coruña. (En colaboración con Carlos Díaz Martínez responsable da parte gráfica, editor). *Xoquin Lorenzo. Edit. Bahía 

1997 - O NADAL EN GALICIA. Editorial Bahía. A Coruña. 

1997 - O ANTROIDO, A VELLA FESTA CONTINUA. Editorial Bahía, A Coruña. 

1997 - OS MAIOS. Editorial Bahía. A Coruña 

1997 - A NOITE DO SAN XOÁN. Editorial Bahía. A Coruña 

1997 - OS MAGOSTOS. Editorial Bahía. A Coruña. 

1997 - AS FESTAS PARROQUIAIS EN GALICIA. Editorial Bahía. A Coruña 

1997 - ´Ourense no Obxectivo de Manuel Chamoso Lamas´. Coordenador da exposición, catálogo e artigos... 1998 - ´OURENSE ETNOGRÁFICO´. Deputación de Ourense. 

1998 - ´GALICIA: CAMIÑOS DE PEDRA E AUGA´. Enor Galicia. 

1999 - ´OS XOGOS TRADICIONAIS DE GALICIA´. Etnografía. Hércules, 

2000 - OS PRIMEIROS GALEGOS. ARQUEOLOXÍA E PREHISTORIA DE GALICIA. Edicións Lea. Santiago 2000 - ´ EL PERMANENTE DIÁLOGO CON EL MEDIO. LA CULTURA EN EL EXTREMO OCCIDENTAL DE IBERIA´. Tomo GALICIA PORTUGAL. La frontera invisible. Enor Galicia. *

2003 - MEMORIA DO CARBALLIÑO. Edicións Xerais de Galicia. 

2005 – Novembro- Contestación ao discurso de ingreso na R.Academia Galega de Belas Artes de Antonio Rodríguez Colmenero. Lugo 

2006 - Xaneiro - Contestción ao discurso de ingreso na R. Academia Galega de Belas Artes do fotógrafo Xurxo Lobato. A coruña 

2008 - Terra e Mar. Cesteiros da Ría de Vigo, texto para un catálogo sobre cestería. Edita. Fundación do Museo do Mar de Galicia.Vigo. 

2008 “Conversaciones con 5 notables gallegos” de Enrique de Arce. Ampla entrevista a Felipe-Senén. Edicones Teófilo. Santiago 

2010 “Castelao a derradeira lección do mestre” Deput. De Lugo 

2011 “Neira Vilas escenario da escea galega” Deput. Ourense 

2012 “O Cimeterio de Santo Amaro”, Concello Coruña. 

2014 “Combarro conxunto histórico” Deputación Pontevedra 

2014 “Camiño Inglés” Deput. Coruña 

2014 “Murguia, Dona Emilia e a Sociedade de Folclore Galega” e un Cantigueiro de Beade”. Revista Agora de Orcellón 27, Inst. De Est. Carballiñeses. 

2016 Xaneiro. Contestación ao discurso de ingreso na R. Academia Galega de B. Artes de Xosé Díaz Arias de Castro.Coruña 

2016 “Amigos dos Museos de Galicia”, introdución á historia e regulamente deste colectivo pioneiro. *

2017 Maio. Discurso de Ingreso no Instituto José Cornide de Estudios Coruñeses da historiadora Ana Romero Masiá. Coruña. 

2017 “Vento nas velas” sobre festas do mar. Edit. Xurxo Lobato.

2022 "Galicia é unha festa". Edit. Xurxo Lobato

2023 Texto amplo sobre "A Veracruz do Carballiño, testamento arquitectónico de Antonio Palacios"· en Catálogo exposición do Colexio Oficial de Arquitetos de Madrid.

Contestacións a discursos de ingreso na Academia G. de Belas Artes: 

2005 Xuño:Xurxo Lobato,(Coruña)

2005 Nov :Antonio Rodriguez Colmenero,(Lugo)

2016 Xaneiro: Xosé Día, (Coruña)

2018 Outubro: Soledad Penalta ,(Noia),

2021 Outubro: Xesús Nuñez, (Betanzos)

2022 Marzo: Cesar Antonio Molina, (Coruña)

2022 Abril: Xosé M. Eguileta, (Ourense)

Contestación a ingreso no Instituto J.Cornide de Estudios coruñeses:

2017, Maio: Ana Romero Masiá, (Coruña)

2018 Maio : Antón  de Santiago, (Coruña)



14- PUBLICACIÓNS NO PRELO 



1 ´Coñecer Galiza´ 

2 Camiño Inglés a Compostela´ 

3 “ O Labirinto dos Trasnos” (antoloxía de textos do autobiografado sobre a cultura galega)

4 - Panceltismo en Vicente Risco (Galaxia)



15 - CONGRESOS



1977 - Poñente no XV Congreso Nacional de Arqueoloxía - Lugo: ´O folclore do Castro de Viladonga e da súa bisbarra´. 

1979 - Poñente no Coloquio sobre Prehistoria e Arqueoloxía de Galicia - Santiago.´Prospeccións arqueolóxicas subacuáticas en Galicia´. 

1980 - Poñente no ´Keltische Woche-Berlín´: ´De la celtofilia y los precursores a la arqueología científica en Galicia´. 

1980 - Poñente no I Encontro Galaico-Portugués de Casa Mateus- Vila Real - Tras Os Montes: ´Panteísmo na cultura galega´.

1980 - Poñente en el II Seminario de Arqueoloxía do N.O: ´A problemática da arqueoloxía subacuática en Galicia: xacementos e materiais´. 

1981 - Poñente no I Coloquio de Museos Galegos- Santiago ´O museo: a experiencia dunha universidade popular ao traveso dos obxectos´. 

1982 - Poñente no VI Congreso Internacional de Arqueoloxía Submariña de Cartagena, en colaboración con Martín Bueno, Izaguirre, Casado y Mejuto, informa sobre ´La arqueología subacuática en las costas del N.O Peninsular´. 

1982 Poñente no encontro ´Tras os Montes nos Caminhos de Santiago´ - Vilar de Perdices: ´A simboloxía no camiño de Santiago´. 

1985 - Convidado polo Ministerio de Cultura, como representante de Galicia, participa no debate da cuestión ´Estado Actual da Arqueoloxía Subacuática en España´, marcando base para á coordinación de equipos, prioridade de problemas e establecer un corpus xurídico sobre estas actividades no Estado Español. *

1987 - Poñente durante varios anos en diferentes congresos de ´Magía e Brujería´ sobre temas en relación con contidos etnográficos de Galicia. 

1987 - Invitado como poñente ao coloquio ´Jornadas de Educación y Acción Cultural en los Museos´- Valladolid. 

1988 - Poñente no I Congreso ´Gallaecia 88´, A Guarda.. ´A recuperación de símbolos xeométricos´ 

1990 - Profesor no Curso de Museoloxía , da Universidade de Verán de Aragón. Monasterio de Piedra- Calatayud. ´Función sociocultural del museo hoy´. 

1991 - Profesor no curso de Museoloxía da Universidade de Verán de Santiago, realizado no Seminario de Mondoñedo. ´Función sociocultural da institución do museo´. 

1992 - Cursiño sobre museos arqueolóxicos. Vilalba: ´O Museo Arqueolóxico de A Coruña, estado da cuestión´. 1992 - Organizador e poñente no congreso ´La expedición Malaspina´. Madrid, Cádiz, A Coruña: ´La Coruña en los tiempos de Malaspina´. Ampliando o mesmo tema participa en xornadas sobre este personaxe no Centro Malaspina en Mulazzo- Lunigiana, Italia. 

1992 - Cursiño sobre Museos: ´Función Social do Museo´. Universidade Alfredo Brañas- Santiago de Compostela. 

1993 - Universidade de Verán Menéndez Pelayo: ´ O demo e o mal en Galicia´- A Coruña. 

1993 - Xornadas, ´V centenario da edición do primeiro libro en Monterrey-Verín´: ´Museos e o seu entorno´. 1993 - ´A cruz no camiño como marca de presencia´. Xornadas Internacionais de Gliptografía. Noia. 

1994 - Universidade de Santiago, Cursos de Verán: ´A dimensión sociocultural da institución do Museo´ - Carballo. 

1995 - Asociación profesional de Museología .´Museólogo una profesión por definir´. No Museo Arqueológico Nacional - Madrid. *

1995 - Universidade de Verán Menéndez Pelayo: ´A Coruña nos tempos da Gran Armada´. A Coruña. 

1996 - Maio - Congreso sobre Ferro Couselo. Ourense. 

2000 - Congreso Manuel Murguía. Arteixo 

2000 - Xestión do Patrimonio Cultural - Rianxo. 

2000 en diante participa asiduamente nos Encontros Pondaliáns de Cabana de Bergantiños



16 - SEMINARIOS E CURSOS IMPARTIDOS 



1977 – 1988 - Participa anualmente nas ´Xornadas do Ensino´, convocadas en diferentes cidades de Galicia pola Asociación Sociopedagóxica galega, con temas referidos á función educativa e social do museo, didáctica da arqueoloxía, a arte, como a recuperación integral do entorno. 

1979 - Frecuentemente participa como profesor en xornadas de Animación Cultural convocadas polo Ministerio de Cultura, en temas referidos á didáctica do entorno. Gandario-Sada, A Coruña. 

1979 – 80 - Profesor no Ateneo de Madrid, invitado por Celso Emilio Ferreiro para as Xornadas de Cultura de Galicia. * 1980 - Participa nas I Xornadas de Cultura Galega en Cataluña. 

1980 - 81 – 82 - Profesor na Universidade Popular de Corcubión con temas referidos á función sociocultural da institución do museo, didáctica da prehistoria, coñecemento do entorno. 

1982 - Ate o presente. Anualmente é invitado polo Laboratorio de Formas de Sargadelos-O Castro para participar como profesor nos cursiños internacionais de cerámica. Sobre problemas de arte-industria, tradición-contemporaneidade, etc. 

1983 - Ate o presente ven sendo convidado como profesor en cursiños, master, conferencias na Escola Superior de Arquitectura da Universidade de A Coruña, en temas de arqueoloxía, o musealización de xacementos arqueolóxicos ou etnográficos.

1984 - Participa como profesor na Universidade de Verán ´Menendez Pelayo´: ´Nuevas formas, viejas raices´. Así como no homenaxe a Vicente Risco, organizado pola U.I.M.P. de A Coruña. 

1984-85 - Participa nas Xornadas Agrarias Galegas, Santiago-Lugo, con temas referidos ao ´Arte popular galego´. 

1985 - Profesor nas ´Experiencias de Renovación Educativa de Galicia´, organizada polos alumnos de Maxisterio e Pedagoxía de Santiago, coa experiencia teórico práctica ´Relación integral co entorno´. 

1985 - Poñente no curso ´Museo e Arqueoloxía´, organizado polo Museo Provincial de Lugo: ´Elviña un asentamento en área periurbán´.

1986 - Colabora en experiencias de didáctica do entorno con ´Aula Crítica´ - A Coruña. 

1986 - Poñente no curso ´Arqueoloxía Galega´ organizado polo Consello Superior de Investigacións Científicas. Seminario de E.Galegos ´Padre Sarmiento: ´Problemática do asentamento romanizado do castro de Elviña´. 1987 - Poñente no ´Curso para Educadores´, organizado pola Consellería de Educación - CEFOCOP. A Coruña. 

1986-1988. Profesor na Escola de Policia Local, impartindo temas referidos a Historia de A Coruña Galicia, museos. 

1988 - Poñente nas ´Xornadas de Xuventude e Patrimonio Histórico´ - A Coruña, convocadas polo Consello da Xuventude, organismo co que colabora frecuentemente. *

1988 - Profesor no Curso Universitario Interdisciplinar de Medio Ambiente - A Coruña, convocado pola U.N.E.D co tema ´A recuperación integral do entorno´ 

1988 - Profesor nas Xornadas sobre Cultura Galega, convocada polo Centro de Ensinanzas Integradas de Ourense.

1990 - Profesor de ´Itinerarios de Galicia´ no Centro Español de Nuevas Profesiones - A Coruña. 

1992 - Profesor na Escola de Verán de Ortigueira. 

1992 - ´Patrimonio e Cidade´, organiza ´ Agrupación cultural o Facho´ co C.O.A.G. co tema ´A Cidade, un museo de Historia, entre a memoria e a amnesia´ 

1994 - Cursiño: ´Oro, plata, piedras y arquitectura religiosa´. Co tema ´O Ouro e os primeiros ourives de Galicia. Organiza, Amigos do Museo de Arte Sacro da Real Colexiata de A Coruña. 

1994 - Xuño - Xornadas do Románico na Ribeira Sacra - organizadas polo Concello de Ferreira de Pantón. ´Simbolismo no románico´. 

1996 - Abril - Coordinador e profesor nos cursiños de ´Introducción á Historia da Arte de Galicia´, organizados pola Asociación de Amigos do Museo Arqueolóxico de A Coruña. 

1996 - Abril - Coordinador de cursiño sobre ´Como se visita un museo´. CEFOCOP - Consellería de Educación - Ferrol. 

1995 a 2000 - Master de Restauración y Conservación del Patrimonio. Escuela Superior de Arquitectura. Universidad de A Coruña. 

2007-  Lección Inaugural do Coingeso ´Hispania Nostra´ en Vigo: ´O Patrimonio Cultural de Galicia´ 

2007 - Poñente no Congreso ´Os Lemos´. Sobre as figuras de Xoana e Ines de Castro:historia,mito e lenda. Monforte, 

2007 - Conferencia sobre o Patrimonio Cultural de Galicia, Estado da Cuestión, na Casa de Galicia de Madrid.  2007 - Conferencia no cursiño do VII Salón de Outono de Pintura- Coruña: ´Tradición e Creación na Arte Galega´ 

2009 - Febreiro- Lección inaugural e guía do Congreso sobre Entroido de lugopatrimonio. Monforte de Lemos. 



17 - CONFERENCIAS 



NOTA: De tódalas actividades practicadas polo autobiografado está é á que dedicou maior atención, como un xeito de achegamento ao gran público. Desde 1972 e nos lugares máis diversos, pronunciou conferencias que poden contabilizarse, en termino medio, de dúas por semana: Galicia, Estado, colectividades de emigrantes, universidades de América e Europa. Invitado a xornadas científicas ou de divulgación. Os temas eran relativos a cuestións da súa especialidade, arqueoloxía, arte e etnografía de Galicia fundamentalmente. * Colabora intensamente con asociacións de todo tipo, veciñais, terceira idade, amas de casa, centros de ensino etc. 

1972 Pronuncia a súa primeira conferencia no Colexio Maior Universitario S.Clemente de Santiago de Compostela, co título ´Crenzas nas terras do Carballiño´. 

1975 - Imparte varias conferencias na capital e provincia de Pontevedra, relativas á ´Arte Popular´. Asociación Cultural de Vigo, Amigos das Cultura de Pontevedra, Ateneo de Arousa, Moaña, Cangas... Centros culturais que desde entón contan asiduamente con la presencia del conferenciante. 

1977 - 1988 - Conferenciante en diferentes puntos da Provincia de Lugo, como a Asociación Cultural Valle Inclán, Sarria, Viveiro, Monforte... Convidado por Institutos de Bacharelato, asociacións, colectivos, etc. 

1977 - 1989 Conferenciante en diversas asociacións da provincia de Ourense. Agrupación Cultural Auriense, Barco de Valdeorras, O Carballiño... 

1975 - Desde entón e con bastante frecuencia pronuncia conferencias na cidade de A Coruña ou na súa provincia, convidado por diferentes colectivos cidadáns, concellos, escolas, universidade, etc. sobre termas relativos ao patrimonio arqueolóxico ou artístico 

1978 - 1988 - Conferencias en Melide, Ferrol, Ortigueira, Carballo, Cee, Fisterra, Betanzos, As Pontes, Pobra do Caramiñal.... 

1980-1988 - Conferencias en Madrid en Madrid convidado polo Ateneo, Galería Sargadelos, Asociación Cultural ´Lóstrego´, Irmandade Galega, Colexio Mayor Cheminade, etc. 

Nestes mesmos anos é frecuentemente convidado polo Centro Galego de Barcelona e asociación galegas en Cataluña. Invitado tamén polo Concello de Vilanova y La Geltrú en el ciclo ´Carnavales en España´. 

Conferencias en LLodio, Santurce, Bilbao, San Sebastián, Eibar, coincidindo con la celebración del Día das Letras Galegas. Dende entón é convidado con frecuencia a estas localidades a impartir conferencias. 

Invitado anualmente pola Casa de Galicia en Madrid a impartir conferencias sobre tradicións e patrimonio cultural galego. 

Varias conferencias en la Facultade de Xeografía e Historia da Universidade de Santiago. Abre un congreso sobre “O tecido tradicional”. 

2000 Conferencia en el Círculo de la Amistad de Córdoba, invitados por Amigos de los Museos de Córdoba, sobre ¿Como se visita un Museo? 

Asiduo conferenciante na Asociación de Veciños de Labadores de Vigo. 

Asiduo conferenciante en Amigos dos Pazos de Vigo 2007 - Conferenciante asiduo nas actividades de “Lugo Patrimonio”-Deputación Provincial de Lugo. O Universo dos Pazos galegos: Estado da Cuestión.

2023 Sigue a súa actividade como divulgador (en contra da vukgarización) por toda Galiza e o estado.



18 - CONFERENCIAS NO ESTRANXEIRO 



1979 - Convidado pola Irmandade Galega de Caracas, Venezuela, a impartir varias conferencias sobre ´Arte e Cultura de Galicia´. 

1980 - Participa en la Semana de Cultura Celta de Berlín. 

1981 - Conferencia en colectividades galegas de Rotterdan, La Haya, Groningem, etc. 

1983 - Desde esta data é convidado frecuentemente a impartir conferencias no Norte de Portugal. Viana do Castelo, Braga, Chaves...

1995 - Conferencias en Italia, Carrara, Mulazzo, sobre o navegante ´Alexandre Malaspina e os anos de prisión no Castelo de S.Antón´. 

1982- 1995. Frecuentemente é convidado a impartir conferencias ás colectividades galegas de Suiza: Xenebra, Zurich, Basel, Val do Rhin, Lausanne, Luzerna.... 

2000 - Conferencia en La Habana, invitado por la Oficina del Historiador de la Habana Vieja-Cuba. 

2002 Conferencias en Bos Aires ( Universidade ,UCA), e centros galegos de Montevideo, Mar del Plata, New York, La Habana, invitado pola Consellería de Emigración. 



19- PROXECTOS PROFESIONAIS



Dende o Museo Arqueolóxico de A Coruña elaborou para diferentes entidades e zonas importantes proxectos para a defensa e divulgación de aspectos do patrimonio arqueolóxico, artístico ou etnográfico de Galicia. 

1977 - Colabora co Patronato da Alhambra e do Generalife no asesoramento de ambientación dos parques do entorno defensivo. *

1980 - Realiza para o concello de O Carballiño o catálogo sobre seu patrimonio artístico a protexer. 

1980 - Asesora ao concello de Malpica e presenta un proxecto para a recuperación dos vellos fornos alfareiros e do seu entorno, a fin de crear un ´ecomuseo´ dos oleiros. 

1982 - Colabora co Concello de A Coruña na realización dun proxecto para a creación de un Centro Galego de Arte Contemporáneo Galego, xunto co escultor Mon Vasco, o crítico Xabier Seoane e o profesor López Calvo. 1984 - 1985 - Director do proxecto de Inventario do Patrimonio Artístico da Provincia da Coruña, autorizado e subvencionado pola Xunta de Galicia. 

1988 - Por solicitude do Concello de A Coruña realiza o plan de Taller de Arqueoloxía, que coordinado polo Museo Arqueolóxico tería como fin a potenciación arqueolóxica, cultural e turística dos xacementos arqueolóxicos e monumentais de a Torre de Hércules e Castro de Elviña. Garantindo así a súa vixilancia, mantemento, conservación, difusión e investigación. 

1988- 1990 - Participa na elaboración do proxecto e montaxe da exposición realizada con motivo do IV Centenario do Cerco de A Coruña, centrada na mítica figura de María Pita. 

1989 - Con motivo do IV Centenario de Mª. Pita propón a adquisición da Casa de María Pita, como anexo ao Museo Arqueolóxico. Edificio que sería destinado a biblioteca especializada sobre temas da cidade e arqueoloxía, taller, almacenes e sede da Asociación de Amigos do Museo Arqueolóxico. Edifico anexo que completaría as funcións dinámicas do Castelo de S.Antón como lugar preferentemente de exposición. 

1990 - 1991 - Participa no proxecto e montaxe da exposición realizada con motivo do ´II Centenario da Reconstrucción da Torre de Hércules´ por Eustaquio Giannini. Recupera importante material sobre esta época e sobre o artífice da reconstrución do milenario faro, ate entonces inédito.

1988 - Propón ao Concello a creación dun Taller Escola no Castro de Elviña, a fin de garantir a súa conservación e potenciación en tódolos ámbitos, abrindo camiños e ideas de esponsarización con Unión Fenosa. 

Desde 1990 e como Secretario Xeral da Real Academia Galega de Belas Artes elabora varios proxectos e memorias. 

1993 - Proxecto para incoar expediente de declaración de B.I.C. da Igrexa da Vera-Cruz da autoría do arquitecto Antonio Palacios en O Carballiño - Ourense. Aprobado en 1995. 

1991 - Asesor e colaborador na exposición itinerante ´Un siglo de joyería y orfebrería Española´. Organiza o Goberno Balear e Centro de promoción, diseño y moda de Baleares. 

1994 - 1995 - Proxecto para a creación dun Arquivo de Imaxes sobre patrimonio Artístico na Real Academia Galega de Belas Artes de ´Nosa Señora do Rosario´. Proxecto e realización da exposición e publicacións sobre a actividade de quen tanto se dedicou á conservación, divulgación e estudio do patrimonio artístico de Galicia, D.Manuel Chamoso Lamas. Comenzado por ´Lugo no obxectivo de Manuel Chamoso Lamas´. Continua o proxecto para aplicalo a actividade de devandita figura en Ourense, Pontevedra, Ourense, Santiago e a Coruña. 

Permanente colaboración anual cos respectivos ´Salón de Joyería Gallega´ e coa asociación de xoieiros de Galicia.

1997 Elabora plans turístico para a Deputación Provincial da Coruña: ´Costa da Morte, ´Mostra en Vivo´ de Vimianzo, ´Os Camiños de Teixido´.... 

1998 - Proxecto de recuperación de conxuntos etnográficos como ecomuseos: Forno Novo de Buño, Batáns de Mosquetín... que serán adquiridos pola Deputación da Coruña. 

1999 - Coordinador xeral do Plan 2000 de ´Recuperación do Patrimonio Popular´, programado pola Deputación da Coruña 20 - OUTROS TÍTULOS E MÉRITOS.

1977 - Membro da Sec. de Arqueoloxía do Instituto de Estudios Galegos ´padre Sarmiento´ do Consello Superior de Investigacións científicas- Santiago. 

1987 - Membro Numerario da R. Academia Galega de Belas Artes ´Nosa Señora do Rosario´- A Coruña. Dende 1990 ate 2007, Secretario Xeral da mesma. 

1988 - Numerario do Instituto ´José Cornide´ de Estudios Coruñeses e Secretario do mesmo. 

1992 – 2010- 2017 Membro da Comisión Provincial Territorial de Patrimonio Artístico - Delegación Provincial de Cultura. A proposta do Consello da Cultura Galega e finalmente da Academia G. De B. Artes 

1998 – 2010 Membro da Comisión de Patrimonio Artístico do Consello da Cultura Galega. 

1999 - Membro do Grupo Francisco de Moure de estudios ourensáns.



21 - IDIOMAS 



Fala e escribe: Galego, Portugués Francés Entende Inglés Italiano. 



22 - PREMIOS E DISTINCIÓNS 



1974 Colexial Distinguido do Colexio Maior Universitario San Clemente de Santiago. 

1984 - ´Coruñés del Año´ na Sec. de Arte e Cultura. * 1987 - Preseleccionado, finalista para ´Coruñés del Año´ 1985 - Mención Honorífica no Certame Nacional de Prensa, radio e T.V pola labor desenvolta na difusión das artes e tradicións populares, organizado polo Ministerio de Cultura. * Varios premios en diferentes épocas de periodismo, así como de debuxo e pintura. 

1995 - Premio Otero Pedrayo, outorgado polas catro deputacións provinciais de Galicia pola obra realizada dende a Asociación de Amigos do Museo Arqueolóxico na divulgación e defensa do Patrimonio Artístico de Galicia. *

1997 - Premio ´Pedra do Destino´ á defensa e divulgación do Patrimonio Cultural Galego, outorgado pola Asociación de Amigos dos Museos de Galicia. 

2000 - Premio Pérez Lugín de periodismo, concedido pola Asociación de la prensa coruñesa polo seu artigo ´AS MIL PRIMAVERAS QUE FORON E SERÁN PARA GALICIA´. 

2008 - Decembro, ´Torques de Ouro´, distinguido polo Centro de Estudos carballiñeses ´Manuel Chamoso Lamas´. *

2010 - Outubro, “Chairego de Honra” outorgado pola Irmandade Manuel María de Vilalba. *

2014 - Setembro, “ Navalla Manuel María” galardón entregado pola Irmandade Manuel María en Outeiro de Rei. 

2014 - Novembro, “Bo e Xeneroso” titulo e honra concedido pola Fundación Eduardo Pondal, en Cospindo da Ponteceso. 

2015 - Novembro , Premio “Arenteira” (Hotel Arenteiro) pola súa traxectoria, no Carballiño

2017 - Agosto, Medalla "Filandón" en Seoane do Courel.

2022 - Xullo,  Premio Insua dos Poetas de Cultura (Carballiño)

2023 - Xuño, Premio Lois Peña Novo pola defensa do Patrimonio Cultural (en Soutomaior)



23 - CURSOS DE ACTUALIZACIÓN RECIBIDOS 



1988 - Criterios de Conservación e Restauración de Obras de Arte - Ministerio de Cultura - Museo Nacional de Arte Romano de Mérida. 

1988 - ´Comercio de Obras de Arte´. Ministerio de Cultura, Madrid. *

1988 - Curso de programas informáticos. * 1988 - ´Sistema de documentación en los Museos. Ministerio de Cultura, Madrid. 

1991-1993 - Cursiños de Terceiro Ciclo - Doctorado impartidos por la Real Academia Galega de Belas Artes:profesores Izquierdo Perrín, Soraluce Blond, Filgueira Valverde, López Calo, Otero Tuñez, Mª del Socorro Ortega y Carlos Valle. 



24 - COLABORACIÓNS CON RADIO, VIDEO E TV. 



Asiduo colaborador de medios de comunicación en entrevistas, tertulias, guións, etc. 

1982: Serie de programas dedicados a Museos en la T.V.G. 

1984: Guións radiofónicos: - 

1984 ´Polos vieiros de Galicia´: itinerarios culturais. R.N. E -

1997- 2003 ´Historia de Galicia´: parte de prehistoria R.G - 

1990- 2010 “Paseos pola Coruña” Onda 0 - Participa en infinidade de coloquios sobre temas diversos 

1996 - Guionista do vídeo sobre o contido e continente do Museo Arqueolóxico. Castelo de San Antón. Museo Arqueolóxico. *

1998-99 - Serie de T.V.G. ´Veciños´. Aporte divulgativo *

2003: Colabora todos os martes con ´Onda Cero"

2007-2008: Participa no programa da TVG. ´Cruce de miradas´ dirixido por Antón Reixa e co monográfico ´Labirinto dos Trasnos´ (Filmanova) 

2008: Colabora todos os luns coa Radio Galega



25 - ASOCIACIÓNS Y COLECTIVOS DE DEFENSA DE PATRIMONIO ARTÍSTICO Y OUTROS ASPECTOS CULTURAIS -



Asociación de Escritores en Lingua Galega (Membro fundador) - Societat Catalana de Arqueología - Asociación Profesional de Arqueólogos de Galicia - Asociación Nacional de Archiveros, Bibliotecarios y Museólogos A.N.A.B.A.D.-Asociado a CEDRO (onde consta toda a súa produción literaria da que se ten memoria...) - Da Asociación Española de Museoloxía. - Museo do Pobo Galego. - Asociación de Amigos del Museo de Arte Romano de Mérida. Fundador. - Asociación de Amigos do Museo Arqueolóxico de A Coruña. Fundador. - Asociación de Amigos da Casa das Ciencias. Fundador. - Asociación de Amigos do Museo de Belas Artes de A Coruña. Fundador. - Amigos dos Museos de Galicia. Fundador. - Asociación do Traxe Galego 



26 -ILUSTRADOR PUBLICISTA 



1984 - A Coruña . Con varias exposicións de Pintura. - Ilustrador gráfico de varios libros e publicacións. - Castelista. 



27 - PREGÓNS, PRÓLOGOS E PRESENTACIÓNS 



1979 - Pregón Festas de Monforte de Lemos. 

1984 - Pregón do Entroido da Coruña, con Laxeiro. 

1986 - Pregón Festas da Cidade Vella de A Coruña. 

1987 - Pregón Festival da Música e da Arte en Guitiriz. 

1992 - Pregón en Oleiros. 

1995 - Pregón das Festas Patronais do Barco de Valdeorras... *

2007 -Pregón da Festa do Melindre- Melide. * Pregóns en Carral, Pontedeume, Betanzos, Carballo, Ponteceso... 

Presentación e prologuista de infinidade de libros, discos, vídeos. Potenciación de creadores plásticos. * Membro do Xurado en diferentes e prestixiosos premios. 

2007, 2017 -Membro do Xurado dos Premios Nacionais de Cultura- Xunta de Galicia, Santiago.



28 - APORTES AO ENRIQUECEMENTO E NORMALIZACIÓN DO MUSEO ARQUEOLÓXICO DE A CORUÑA



Desde que se ocupou da Dirección do Museo Arqueolóxico de A Coruña incrementáronse os seus fondos con significativos aportes, mercede ás xestións realizadas: cunca de ouro de Leiro-Rianxo, acubillo de Leiro; torques de Xanceda, Cabana, legado Blanco Cicerón, D.Luis Quintana, Varela Rendueles, etc.

Actualizou os sistemas de documentación e arquivo. * Modernizáronse os sistemas expositivos para facer acorde o continente co contido. 

Creouse a Biblioteca especializada do centro. 15.000 libros especializados en arqueoloxía, arte, etnografía. Formouse o arquivo gráfico: documentación, fotografías de Galicia. Vídeo. 

Adecuouse o sistema de almacenaxe do centro. 

Creouse a Asociación de Amigos do Museo Arqueolóxico que leva a actividade dinamizadora do centro, involucrándoa no seu mesmo patrimonio.



ALGÚNS CURSOS E MASTERS IMPARTIDOS 



* 1982 até o 2000 -  Invitado polo Laboratorio de Formas de Sargadelos-O Castro para participar como profesor nos cursiños internacionais de cerámica. Sobre problemas de arte-industria, tradición-contemporaneidade, etc.

*1983  até o 2000 ven sendo convidado como profesor en cursiños, master, conferencias na Escola Superior de Arquitectura da Universidade de A Coruña, en temas de arqueoloxía, o musealización de xacementos arqueolóxicos ou etnográficos.

* 1984 - Participa como profesor na Universidade de Verán ´Menendez Pelayo´: ´Nuevas formas, viejas raices´. Así como no homenaxe a Vicente Risco, organizado pola U.I.M.P. de A Coruña.

* 1984-85 - Participa nas Xornadas Agrarias Galegas, Santiago-Lugo, con temas referidos ao ´Arte popular galego´.

* 1985 - Profesor nas ´Experiencias de Renovación Educativa de Galicia´, organizada polos alumnos de Maxisterio e Pedagoxía de Santiago, coa experiencia teórico práctica ´Relación integral co entorno´.

* 1985 - Poñente no curso ´Museo e Arqueoloxía´, organizado polo Museo Provincial de Lugo: ´Elviña un asentamento en área periurbán´.

* 1986 - Colabora en experiencias de didáctica do entorno con ´Aula Crítica´ - A Coruña. 

* 1986 - Poñente no curso ´Arqueoloxía Galega´ organizado polo Consello Superior de Investigacións Científicas. Seminario de E.Galegos ´Padre Sarmiento: ´Problemática do asentamento romanizado do castro de Elviña´.

* 1987 - Poñente no ´Curso para Educadores´, organizado pola Consellería de Educación - CEFOCOP. A Coruña.

* 1986-1988. Profesor na Escola de Policia Local, impartindo temas referidos a Historia de A Coruña Galicia, museos.

* 1988 - Poñente nas ´Xornadas de Xuventude e Patrimonio Histórico´ - A Coruña, convocadas polo Consello da Xuventude, organismo co que colabora frecuentemente. *

* 1988 - Profesor no Curso Universitario Interdisciplinar de Medio Ambiente - A Coruña, convocado pola U.N.E.D co tema ´A recuperación integral do entorno´

* 1988 - Profesor nas Xornadas sobre Cultura Galega, convocada polo Centro de Ensinanzas Integradas de Ourense.

* 1990 - Profesor de ´Itinerarios de Galicia´ no Centro Español de Nuevas Profesiones - A Coruña.

* 1992 - Profesor na Escola de Verán de Ortigueira. 

* 1992 - ´Patrimonio e Cidade´, organiza ´ Agrupación cultural o Facho´ co C.O.A.G. co tema ´A Cidade, un museo de Historia, entre a memoria e a amnesia´ 

* 1994 - Cursiño: ´Oro, plata, piedras y arquitectura religiosa´. Co tema ´O Ouro e os primeiros ourives de Galicia. Organiza, Amigos do Museo de Arte Sacro da Real Colexiata de A Coruña.

* 1994 - Xuño e varios anos máis - Xornadas do Románico na Ribeira Sacra - organizadas polo Concello de Ferreira de Pantón. ´Simbolismo no románico´.

* 1996 - Abril - Coordinador e profesor nos cursiños de ´Introducción á Historia da Arte de Galicia´, organizados pola Asociación de Amigos do Museo Arqueolóxico de A Coruña. 

* 1996 - Abril - Coordinador de cursiño sobre ´Como se visita un museo´. CEFOCOP - Consellería de Educación - Ferrol.

* 1995 a 2000 - Master de Restauración y Conservación del Patrimonio. Escuela Superior de Arquitectura. Universidad de A Coruña.

* 2007-  Lección Inaugural do Coingeso ´Hispania Nostra´ en Vigo: ´O Patrimonio Cultural de Galicia´

* 2007 - Poñente no Congreso ´Os Lemos´. Sobre as figuras de Xoana e Ines de Castro:historia,mito e lenda. Monforte,

* 2007 - Conferencia sobre o Patrimonio Cultural de Galicia, Estado da Cuestión, na Casa de Galicia de Madrid.  2007 - Conferencia no cursiño do VII Salón de Outono de Pintura- Coruña: ´Tradición e Creación na Arte Galega´

* 2009 - Febreiro- Lección inaugural e guía do Congreso sobre Entroido de Lugo Patrimonio. Monforte de Lemos..

* 2009 a 2023 Profesor da Uned Senior Coruña, nas aulas de Xestoso. Cursos que abriu con leccións maxistrais.



17 - CONFERENCIAS



NOTA: De tódalas actividades practicadas polo autobiografado está é á que dedicou maior atención, como un xeito de achegamento ao gran público. Desde 1972 e nos lugares máis diversos, pronunciou conferencias que poden contabilizarse, en termino medio, de dúas por semana: Galicia, Estado, colectividades de emigrantes, universidades de América e Europa. Invitado a xornadas científicas ou de divulgación. Os temas eran relativos a cuestións da súa especialidade, arqueoloxía, arte e etnografía de Galicia fundamentalmente. * Colabora intensamente con asociacións de todo tipo, veciñais, terceira idade, amas de casa, centros de ensino etc. 

1972 Pronuncia a súa primeira conferencia no Colexio Maior Universitario S.Clemente de Santiago de Compostela, co título ´Crenzas nas terras do Carballiño´.

1975 - Imparte varias conferencias na capital e provincia de Pontevedra, relativas á ´Arte Popular´. Asociación Cultural de Vigo, Amigos das Cultura de Pontevedra, Ateneo de Arousa, Moaña, Cangas... Centros culturais que desde entón contan asiduamente con la presencia del conferenciante.

1977 - 1988 - Conferenciante en diferentes puntos da Provincia de Lugo, como a Asociación Cultural Valle Inclán, Sarria, Viveiro, Monforte... Convidado por Institutos de Bacharelato, asociacións, colectivos, etc. 

1977 - 1989 Conferenciante en diversas asociacións da provincia de Ourense. Agrupación Cultural Auriense, Barco de Valdeorras, O Carballiño...

1975 - Desde entón e con bastante frecuencia pronuncia conferencias na cidade de A Coruña ou na súa provincia, convidado por diferentes colectivos cidadáns, concellos, escolas, universidade, etc. sobre termas relativos ao patrimonio arqueolóxico ou artístico

1978 - 1988 - Conferencias en Melide, Ferrol, Ortigueira, Carballo, Cee, Fisterra, Betanzos, As Pontes, Pobra do Caramiñal....

1980-1988 - Conferencias en Madrid en Madrid convidado polo Ateneo, Galería Sargadelos, Asociación Cultural ´Lóstrego´, Irmandade Galega, Colexio Mayor Cheminade, etc. 

Nestes mesmos anos é frecuentemente convidado polo Centro Galego de Barcelona e asociación galegas en Cataluña. Invitado tamén polo Concello de Vilanova y La Geltrú en el ciclo ´Carnavales en España´. 

Conferencias en LLodio, Santurce, Bilbao, San Sebastián, Eibar, coincidindo con la celebración del Día das Letras Galegas. Dende entón é convidado con frecuencia a estas localidades a impartir conferencias. 

Invitado anualmente pola Casa de Galicia en Madrid a impartir conferencias sobre tradicións e patrimonio cultural galego. 

Varias conferencias en la Facultade de Xeografía e Historia da Universidade de Santiago. Abre un congreso sobre “O tecido tradicional”. 

2000 Conferencia en el Círculo de la Amistad de Córdoba, invitados por Amigos de los Museos de Córdoba, sobre ¿Como se visita un Museo? 

Asiduo conferenciante na Asociación de Veciños de Labadores de Vigo. 

Asiduo conferenciante en Amigos dos Pazos de Vigo 2007 - Conferenciante asiduo nas actividades de “Lugo Patrimonio”-Deputación Provincial de Lugo. O Universo dos Pazos galegos: Estado da Cuestión.



18 - CONFERENCIAS NO ESTRANXEIRO



1979 - Convidado pola Irmandade Galega de Caracas, Venezuela, a impartir varias conferencias sobre ´Arte e Cultura de Galicia´.

1980 - Participa en la Semana de Cultura Celta de Berlín.

1981 - Conferencia en colectividades galegas de Rotterdan, La Haya, Groningem, etc. 

1983 - Desde esta data é convidado frecuentemente a impartir conferencias no Norte de Portugal. Viana do Castelo, Braga, Chaves...

1995 - Conferencias en Italia, Carrara, Mulazzo, sobre o navegante ´Alexandre Malaspina e os anos de prisión no Castelo de S.Antón´.

1982- 1995. Frecuentemente é convidado a impartir conferencias ás colectividades galegas de Suiza: Xenebra, Zurich, Basel, Val do Rhin, Lausanne, Luzerna....

2000 - Conferencia en La Habana, invitado por la Oficina del Historiador de la Habana Vieja-Cuba.

2002 Conferencias en Bos Aires ( Universidade ,UCA), e centros galegos de Montevideo, Mar del Plata, New York, La Habana, invitado pola Consellería de Emigración.

2019 Conferencias co motivo das letras galegas en Lucerna e Basilea.

2022 Varias conferencias en localidades do Minho Portugués. Vila Praia de Áncora



19- PROXECTOS PROFESIONAIS



Dende o Museo Arqueolóxico de A Coruña elaborou para diferentes entidades e zonas importantes proxectos para a defensa e divulgación de aspectos do patrimonio arqueolóxico, artístico ou etnográfico de Galicia.

1977 - Colabora co Patronato da Alhambra e do Generalife no asesoramento de ambientación dos parques do entorno defensivo. *

1980 - Realiza para o concello de O Carballiño o catálogo sobre seu patrimonio artístico a protexer.

1980 - Asesora ao concello de Malpica e presenta un proxecto para a recuperación dos vellos fornos alfareiros e do seu entorno, a fin de crear un ´ecomuseo´ dos oleiros.

1982 - Colabora co Concello de A Coruña na realización dun proxecto para a creación de un Centro Galego de Arte Contemporáneo Galego, xunto co escultor Mon Vasco, o crítico Xabier Seoane e o profesor López Calvo. 1984 - 1985 - Director do proxecto de Inventario do Patrimonio Artístico da Provincia da Coruña, autorizado e subvencionado pola Xunta de Galicia.

1988 - Por solicitude do Concello de A Coruña realiza o plan de Taller de Arqueoloxía, que coordinado polo Museo Arqueolóxico tería como fin a potenciación arqueolóxica, cultural e turística dos xacementos arqueolóxicos e monumentais de a Torre de Hércules e Castro de Elviña. Garantindo así a súa vixilancia, mantemento, conservación, difusión e investigación.

1988- 1990 - Participa na elaboración do proxecto e montaxe da exposición realizada con motivo do IV Centenario do Cerco de A Coruña, centrada na mítica figura de María Pita.

1989 - Con motivo do IV Centenario de Mª. Pita propón a adquisición da Casa de María Pita, como anexo ao Museo Arqueolóxico. Edificio que sería destinado a biblioteca especializada sobre temas da cidade e arqueoloxía, taller, almacenes e sede da Asociación de Amigos do Museo Arqueolóxico. Edifico anexo que completaría as funcións dinámicas do Castelo de S.Antón como lugar preferentemente de exposición.

1990 - 1991 - Participa no proxecto e montaxe da exposición realizada con motivo do ´II Centenario da Reconstrucción da Torre de Hércules´ por Eustaquio Giannini. Recupera importante material sobre esta época e sobre o artífice da reconstrución do milenario faro, ate entonces inédito.

1988 - Propón ao Concello a creación dun Taller Escola no Castro de Elviña, a fin de garantir a súa conservación e potenciación en tódolos ámbitos, abrindo camiños e ideas de esponsarización con Unión Fenosa. 

Desde 1990 e como Secretario Xeral da Real Academia Galega de Belas Artes elabora varios proxectos e memorias.

1993 - Proxecto para incoar expediente de declaración de B.I.C. da Igrexa da Vera-Cruz da autoría do arquitecto Antonio Palacios en O Carballiño - Ourense. Aprobado en 1995. 

1991 - Asesor e colaborador na exposición itinerante ´Un siglo de joyería y orfebrería Española´. Organiza o Goberno Balear e Centro de promoción, diseño y moda de Baleares.

1994 - 1995 - Proxecto para a creación dun Arquivo de Imaxes sobre patrimonio Artístico na Real Academia Galega de Belas Artes de ´Nosa Señora do Rosario´. Proxecto e realización da exposición e publicacións sobre a actividade de quen tanto se dedicou á conservación, divulgación e estudio do patrimonio artístico de Galicia, D.Manuel Chamoso Lamas. Comenzado por ´Lugo no obxectivo de Manuel Chamoso Lamas´. Continua o proxecto para aplicalo a actividade de devandita figura en Ourense, Pontevedra, Ourense, Santiago e a Coruña.

Permanente colaboración anual cos respectivos ´Salón de Joyería Gallega´ e coa asociación de xoieiros de Galicia.

1997 Elabora plans turístico para a Deputación Provincial da Coruña: ´Costa da Morte, ´Mostra en Vivo´ de Vimianzo, ´Os Camiños de Teixido´....

1998 - Proxecto de recuperación de conxuntos etnográficos como ecomuseos: Forno Novo de Buño, Batáns de Mosquetín... que serán adquiridos pola Deputación da Coruña.

1999 - Coordinador xeral do Plan 2000 de ´Recuperación do Patrimonio Popular´, programado pola Deputación da Coruña 20 - OUTROS TÍTULOS E MÉRITOS.

1977 - Membro da Sec. de Arqueoloxía do Instituto de Estudios Galegos ´padre Sarmiento´ do Consello Superior de Investigacións científicas- Santiago. 

1987 - Membro Numerario da R. Academia Galega de Belas Artes ´Nosa Señora do Rosario´- A Coruña. Dende 1990 ate 2007, Secretario Xeral da mesma. 

1988 - Numerario do Instituto ´José Cornide´ de Estudios Coruñeses e Secretario do mesmo. 

1992 – 2010- 2017 Membro da Comisión Provincial Territorial de Patrimonio Artístico - Delegación Provincial de Cultura. A proposta do Consello da Cultura Galega e finalmente da Academia G. De B. Artes

1998 – 2010 Membro da Comisión de Patrimonio Artístico do Consello da Cultura Galega.

1999 - Membro do Grupo Francisco de Moure de estudios ourensáns.



21 - IDIOMAS



Fala e escribe: Galego, Portugués Francés Entende Inglés Italiano.



22 - PREMIOS E DISTINCIÓNS



1974 Colexial Distinguido do Colexio Maior Universitario San Clemente de Santiago. 

1984 - ´Coruñés del Año´ na Sec. de Arte e Cultura. * 1987 - Preseleccionado, finalista para ´Coruñés del Año´ 1985 - Mención Honorífica no Certame Nacional de Prensa, radio e T.V pola labor desenvolta na difusión das artes e tradicións populares, organizado polo Ministerio de Cultura. * Varios premios en diferentes épocas de periodismo, así como de debuxo e pintura. 

1995 - Premio Otero Pedrayo, outorgado polas catro deputacións provinciais de Galicia pola obra realizada dende a Asociación de Amigos do Museo Arqueolóxico na divulgación e defensa do Patrimonio Artístico de Galicia. *

1997 - Premio ´Pedra do Destino´ á defensa e divulgación do Patrimonio Cultural Galego, outorgado pola Asociación de Amigos dos Museos de Galicia.

2000 - Premio Pérez Lugín de periodismo, concedido pola Asociación de la prensa coruñesa polo seu artigo ´A´As mil primaveras que foron e serán para Galicia".

2008 - Decembro, ´Torques de Ouro´, distinguido polo Centro de Estudos carballiñeses ´Manuel Chamoso Lamas´. *

2010 - Outubro, “Chairego de Honra” outorgado pola Irmandade Manuel María de Vilalba. *

2014 - Setembro, “ Navalla Manuel María” galardón entregado pola Irmandade Manuel María en Outeiro de Rei. 

2014 - Novembro, “Bo e Xeneroso” titulo e honra concedido pola Fundación Eduardo Pondal, en Cospindo da Ponteceso. 

2016 - Novembro , Premio “Arenteira” (Hotel Arenteiro) pola súa traxectoria, no Carballiño

2017 - Agosto, Medalla "Filandón" en Seoane do Courel



23 - CURSOS DE ACTUALIZACIÓN RECIBIDOS 



1988 - Criterios de Conservación e Restauración de Obras de Arte - Ministerio de Cultura - Museo Nacional de Arte Romano de Mérida.

1988 - ´Comercio de Obras de Arte´. Ministerio de Cultura, Madrid. *

1988 - Curso de programas informáticos. * 1988 - ´Sistema de documentación en los Museos. Ministerio de Cultura, Madrid.

1991-1993 - Cursiños de Terceiro Ciclo - Doctorado impartidos por la Real Academia Galega de Belas Artes:profesores Izquierdo Perrín, Soraluce Blond, Filgueira Valverde, López Calo, Otero Tuñez, Mª del Socorro Ortega y Carlos Valle.



24 - COLABORACIÓNS CON RADIO, VIDEO E TV.



Asiduo colaborador de medios de comunicación en entrevistas, tertulias, guións, etc. 

1982: Serie de programas dedicados a Museos en la T.V.G. 

1984: Guións radiofónicos: -

1984 ´Polos vieiros de Galicia´: itinerarios culturais. R.N. E -

1997- 2003 ´Historia de Galicia´: parte de prehistoria R.G -

1990- 2010 “Paseos pola Coruña” Onda 0 - Participa en infinidade de coloquios sobre temas diversos

1996 - Guionista do vídeo sobre o contido e continente do Museo Arqueolóxico. Castelo de San Antón. Museo Arqueolóxico. *

1998-99 - Serie de T.V.G. ´Veciños´. Aporte divulgativo *

2003: Colabora todos os martes con ´Onda Cero"

2007-2008: Participa no programa da TVG. ´Cruce de miradas´ dirixido por Antón Reixa e co monográfico ´Labirinto dos Trasnos´ (Filmanova)

2008: Colabora todos os luns coa Radio Galega



25 - ASOCIACIÓNS Y COLECTIVOS DE DEFENSA DE PATRIMONIO ARTÍSTICO Y OUTROS ASPECTOS CULTURAIS -



Asociación de Escritores en Lingua Galega (Membro fundador) - Societat Catalana de Arqueología - Asociación Profesional de Arqueólogos de Galicia - Asociación Nacional de Archiveros, Bibliotecarios y Museólogos A.N.A.B.A.D.-Asociado a CEDRO (onde consta toda a súa produción literaria da que se ten memoria...) - Da Asociación Española de Museoloxía. - Museo do Pobo Galego. - Asociación de Amigos del Museo de Arte Romano de Mérida. Fundador. - Asociación de Amigos do Museo Arqueolóxico de A Coruña. Fundador. - Asociación de Amigos da Casa das Ciencias. Fundador. - Asociación de Amigos do Museo de Belas Artes de A Coruña. Fundador. - Amigos dos Museos de Galicia. Fundador. - Asociación do Traxe Galego



26 -ILUSTRADOR PUBLICISTA 



1984 - A Coruña . Con varias exposicións de Pintura. - Ilustrador gráfico de varios libros e publicacións. - Castelista.



27 - PREGÓNS, PRÓLOGOS E PRESENTACIÓNS



1979 - Pregón Festas de Monforte de Lemos. 

1984 - Pregón do Entroido da Coruña, con Laxeiro.

1986 - Pregón Festas da Cidade Vella de A Coruña.

1987 - Pregón Festival da Música e da Arte en Guitiriz. 

1992 - Pregón en Oleiros.

1995 - Pregón das Festas Patronais do Barco de Valdeorras... *

2007 -Pregón da Festa do Melindre- Melide. * Pregóns en Carral, Pontedeume, Betanzos, Carballo, Ponteceso...

Presentación e prologuista de infinidade de libros, discos, vídeos. Potenciación de creadores plásticos. * Membro do Xurado en diferentes e prestixiosos premios.

2007, 2017 -Membro do Xurado dos Premios Nacionais de Cultura- Xunta de Galicia, Santiago.



28 - APORTES AO ENRIQUECEMENTO E NORMALIZACIÓN DO MUSEO ARQUEOLÓXICO DE A CORUÑA



Desde que se ocupou da Dirección do Museo Arqueolóxico de A Coruña incrementáronse os seus fondos con significativos aportes, mercede ás xestións realizadas: cunca de ouro de Leiro-Rianxo, acubillo de Leiro; torques de Xanceda, Cabana, legado Blanco Cicerón, D.Luis Quintana, Varela Rendueles, etc.

Actualizou os sistemas de documentación e arquivo. * Modernizáronse os sistemas expositivos para facer acorde o continente co contido. 

Creouse a Biblioteca especializada do centro. 15.000 libros especializados en arqueoloxía, arte, etnografía. Formouse o arquivo gráfico: documentación, fotografías de Galicia. Vídeo.

Adecuouse o sistema de almacenaxe do centro.

Creouse a Asociación de Amigos do Museo Arqueolóxico que leva a actividade dinamizadora do centro, involucrándoa no seu mesmo patrimonio.



A CORUÑA 2023



fdº. Felipe-Senén López Gómez