felipesenen.gal

Áreas comerciais no corazón das cidades galegas, con establecementos imprescindibles para o mercado van colgando o cartel de ´liquidación por cierre´. É o caso de ´Elvira´, unha mercería tradicional no entorno do Mercado de San Agostiño da Coruña.

Hai lugares con algo máis que de espírito, enclaves que representan a toda unha cidade e mesmo do pouso da súa historia. Sitios cargados de esencias creadoras, musicais, artísticas, literarias, no día concorridos e comerciais...claro que pra transmitir ese espírito, pra debuxalos, pintalos, fotografalos ou  mesmo cantalos, compre enxergalos, saber poñer sobre eles os sentidos, tentando así tanxer esa arpa de vida urbana con aura propia. Un deses evocadores enclaves está na vella Peixaría da Coruña, con corazón do Mercado de San Agostiño, edificado en plena guerra civil, pra entrar na antoloxía da Arquitectura do Movemento Moderno, seguindo as trazas dos arquitectos Antonio Tenreiro e  Rey Pedreira. Punto no que converxen, como veas e arterias,  rúas con nomes de santos, papas e marqueses. Entre este mesmo rebulir vive hoxe o escritor Manolo Rivas, tan entrañable como o sitio que o acolle. Materia prima literaria haber haina. 

Travesas que levan e traen a igrexas, ás que abren escaparate  tendas cun mundo de prendas, fornecidas de canto se poda precisar: na rúa do Marqués de Pontejos a Ferraxaría Araujo, a froitaría Sandra, os ultramarinos finos Casa Cuenca , a coral el Eco,  Carmela costureira, o Bar Pontejos, Jose Antonio zapatería.... a transversal de San Agostiño, entre as prazas de San Nicolás e a do San Xurxo, abrindo á de María Pita a que deixa no medio o mercado de abastos e ao seu carón a praciña que dende os noventa chaman praza do Humor, onde as esculturas, deseño do humorista Siro, mostran as cicatrices do paso vandálico de noites de botellón. Punto de encontro con tabernas de parada obrigatoria e sabor tradicional: o Bar Rio Avia, a Cunquiña, o Café de San Agustín, cátedras populares nas que parlamentar do divino e do humano... a churraría, os Muebles San Agustín.... e en paralelo a rúa da Florida  onde lembramos ao imaxineiro portugués Oliverio, que xa pechou hai dúas décadas, entre bares que xa foron de máis luces roxas das que hoxe....

Estreita rúa a de San Agostiño, case canella, pese a ser a aorta principal,  sempre concorrida por xente camiño do mercado, dos bares ou das misas. Alí mesmo, no número 16 hai un edificio feito nos sesenta, con placa posta pola Agrupación Cultural O Facho, que da conta de que alí  viviu e morreu no 1923 don Manuel Murguía, mesmo a carón do poliedro arquitectónico que envolve o camarín da Virxe das Dores, que non é pouca cousa. Punto que obriga - aos que seguen vellas tradicións católicas -  a santiguarse. Sabendo que no interior se venera unha das máis queridas imaxes da Coruña, identificada coas “viúvas dos vivos”, as mulleres dos mariñeiros embarcados. Devoción  con  “Congregación del Espiritu Santo y de Nuestra Señora de los Dolores”, altar ante o  que ten  sepultura Teresa Herrera, aquela mendiga do século XVIII promotora do Hospital da Caridade. Si as pedras sentisen e falasen contaríanos as entradas e saídas, os ires e vires mesmo de quen foi  patriarca das letras, esposo e pai dos fillos da poeta Rosalía,  calando a súa chistera pra outorgarlle a figura dun “Frasquito de esencia”, como lle chamaban os veciños polo baixo . Rúas noutrora con arrecendo a chocolate, onde se atopa o que se busca, a ceraría, os obxectos relixiosos, as follas de bacallau, ferraxerías, droguerías, ultramarinos...espazos de busca, de compra e de diálogo, de amizade... e que agora van colgando o  letreiro “se traspasa”, pra logo aparecer outro comerciante, outras mercadorías, quizais  un “Tattoo”, un salón de peiteado, ou mesmo poida que unha tenda de biotética ou de telefonía móbil ...outras historias pra futuros inmediatos.

Tendas que puideran Inspirar atractivos argumentos literarios, quizais mellorar seriais televisivos da hora da sesta. Un deses escenarios na rúa de San Agostiño 35 é a máis que popular, a entrañable Mercería Elvira, a que agora, neste tempo de Entroido e Coresma que anuncian a primavera, colga no escaparate, entre puntillas, disfraces, prendas íntimas ...o cartel de “Liquidación por cierre hasta fin de existencias”. Mala noticia pros coruñeses de sempre, aqueles que sabían onde atopar o que buscaban pros complementos decorativos ou artesanías do vestir ou da casa. Era en “ Elvira,lencería, ropa interior, lanas, puntillas, parches, botones, broches, medias, pantis, calcetines, pijamas, batas, lazos, accesorios para el pelo, etc. Clases de Patchwork, corte y confección, calceta, canastilla y labores. Arreglos de ropa y cuero, bordados y confección de trajes regionales...” sempre como “de garda”, rivalizando coa botica, ao servizo do cliente, e si non, asesorábaselle onde atopalo. Centro pois de abastecemento pro artesanado da costura, esencial nas festas de colorido, nesas ás que obriga á forza da tradición, a adornarse pra compartir alegría e máis aínda no Entroido.

Nesta nosa sociedade de consumo, de tira e pon, xa todo ven feito e ninguén se pon a coser, o Gran Bazar Chino, os Centros Comerciais das aforas, o mercado internáutico... fan virar as rutinas do formigueiro humano, pra  - como autómatas e insensibles robots  nos que nos imos convertendo - levalas entre as orelleiras.

Elvira era un concorrido universo, con case un século de vida . Abre escaparate e portas no 1954,  póndolle cor , variedade e liberdade ao gris da ditadura, con ampliacións comercial nos sesenta, dando traballo, servizo e máis que puidera. Sempre de garda, con horarios amplos.  No interior,  en punto xeoestratéxico comercial,  dominado a porta, o mostrador e a caixa, como nun altar ao servizo do cliente, como suma sacerdotisas até o seu mesmo final, dirixindo, estaba a matriarcal Elvira:  universo de nomes na súa cabeza,  de clientas,  de dependentas e de mercancías. Atendendo a todo movemento, dirixindo con dedo e voz imperativa, entre o tris tras de abrir e peche da caixa de caudais: “quero unhas cintas de gosgrain e outras de raso”, carretes de fíos, agullas, peitas e veos pra procesións, matóns, faralaes...  “mira que allí está Lolita esperando por el sujetador de copa C que está allí en la estantería del cajón....”, “... cobra a paquita..” “no te olvides de bajar las bragas de Pepita...” E o neno que repite, pra non esquecer, o mandado que lle fixo a súa avoa que ganchilla unha colcha de la,  a que escolle  bastidor no que envolver e entreter o tempo: fío de perlé, fío pra bordados de petit point, de filtiré, punto de cruz... E aínda que non había tempo nin espazo pra conversas, máis que pra pedir, escoller, empaquetar, pagar e marchar...e ao seguinte cliente, sempre quedaba un anaco pra falar do tempo ou da saúde e agradecer a compre.  Ir e vir, ver, tocar... apuro no mostrador, entre mostrarios de cintas, galóns, fulars de marabú en todas as cores, medias, botóns, escarapelas, parches bordados con símbolos do que se queira pra tapar remendos...  Algarabía comercial, ansia de atender, servir e gañar tempo que deu  en alcumar cariñosamente a aquel atafegado santuario da mercería como “As locas” .

Cando se pecha un espazo así, a cidade perde algo da súa intima esencia, ao menos a dun tempo. Mesmo sentimos que se clausura ou se atura unha parte de nós. Tendas con empregadas eficaces, conselleiras, amigas... as que perdurarán na particular historia do común. Historias locais que  non pasan a esoutra Historia contada, a protagonizada por outros heroes, intrusos, agresivos, de batallas e conquistas...Esta é a verdadeira e servizal historia popular, a cotián, interclasista, onde madura o encontro, a palabra, entre a materia prima coa que servir á ansia creativa. O tema ten raiceiras e ramas, da para moito e máis aínda puidera.



1 Marzo 2020