felipesenen.gal

Repaso da significación do primaveral tempo de Coresma e Semana Santa. Interpretación feita dende a óptica do confinamento, entre antolóxicas interpretacións de liturxias e da Arte, tamén galega, arredor dun Cristo humano, soio e solidario

A Coresma é un tempo litúrxico da igrexa católica, corentena que couta a liberdade de enxergar e vivir o florecer da primavera. Xornadas  que van do Mércores de Cinza ás vésperas da Resurrección, que acolle a Semana Santa como exuberante toque final pra abrir á Pascua Florida da cristiandade. Sábeno ben os que foron educados entre as teimosías do  Nacionalcatolicismo e do tempo sucedáneo. Eran días de loito e morado entre altares espidos e sen fores,  de confinamento interior e nos templos, de exercicios espirituais con sermóns e silencios dirixidos dende o púlpito por arrogantes predicadores de voz altisonante que petaba entre as imaxes e bóvedas do templo. Horas de recollemento, repensando entre cirios e sombras, no medo, na morte, nun inferno. Días e venres de vixilia, de abstinencia e xaxún,  con excepción, agás pros que podían pagar bulas na trastenda das sancristías. Coa misión de repensar un novo mundo pra caer nas mesmas revelladas rutinas.



Confín de cruceiros nas encrucilladas, de cristos mariñeiros e  viúvas de vivos

Confinamento relixioso arredor dunha lección vital coa Xerusalén terreal de fondo, cidade dividida entre tribos, relixións e clases enfrontadas, Ensinanzas de Semana Santa condensadas nun viacrucis de 14 estacións seguindo o guión do evanxelista Mateo. Temas levados a  través do tempo e da terra  á música, á literatura, ao teatro popular e culto e ao cine, á Arte como parte divina do ser humano. Pegadas ben labradas na cultura relixiosa dos países “célticos” cristiáns do occidente atlántico. Ben o soubo Castelao que deixou en herdo e por algo sería o estudos de “As cruces de Pedra na Galiza”, páxinas e debuxos que lle dan significación a esas “oracións de pedra” que se ergue nos camiños de Galiza.

Semana  Santa que abre cun Domingo de Ramos na Pascua Xudia, un día feliz, de encontro ás portas da Cidade, de  recibimento, aplausos e abanear de ramallos, seguido dun bico de traizón e dunha cea de despedida entre doce discípulos, bendicindo, facendo de todos e compartindo os produtos da terra e do traballo: pan e viño. Logo recollemento íntimo na noite e no horto, entre presaxios  e profecías do que sigue e unha pregaria, “Señor, aparta de min ese cáliz”;  pra de seguido ser prendido entre espadas e paus , levalo ao patíbulo, elixida a súa condena entre a do bandido Barrabás  pra o delegado do imperio romano, Pilatos lavarse as mans e ser escarnecido, coroado de espiñas e cargado cunha cruz... costa arriba na que aparecen a nai, tres caídas, un cireneo que axuda a repartir á carga, unha verónica que o limpa, as seguidoras que choran... espido, cravado, Longinos, vinagre...  soío, coa nai a  Madalena e o discípulo Xoan aos pes, sete palabras...a morte, o descendemento, Nicodemus,  a Piedade, a sepultura.... e ao terceiro día a resurrección... Pascua florida.

En busca dun Cristo terreal

Antiga metáfora da vida interpretada segundo o saber de cadaquén, como a daquel descoñecido místico do século XVI, autor do soneto de  “No me mueve mi dios para quererte el cielo que me tienes prometido/ ni me mueve el infierno tan temido/ para dejar de ofenderte... muévenme tus afrentas y tu muerte...” , como aquela outra “Saeta” de Antonio Machado a ese  “Cristo de los gitanos siempre con sangre en las manos/ siempre por desenclavar...No puedo cantar ni quiero / a este Jesús del madero/ sinó al que anduvo en la mar”. Ou os poemas dese outro místico de hoxe, amigo da Galiza, finado aínda non hai pouco, espello do lembrado  Crego das Encrobas, Moncho Valcarcel, do historiador Francisco Carballo e tantos outros relixiosos da liberación, referímonos  ao nicaraguano Ernesto Cardenal que ven no Cristo a representación cósmica, nacido a ras de chan, nun cortello e morto, erguido ao ceo nunha cruz, “agora feita de ouro e pedrería pra pectoral dun bispo”..... mensaxeiros dun Cristo que non é revelador de relixiosidade, se non rebelde  encarnación de humanidade e Amor . Deus é amor, un planeta alegre de Arte e Paz... así remata así ese derradeiro poema do 11 de xuño do 2019 “Con la puerta cerrada”. A vida non sirve se non se sirve. Moito de priscilianismo, de franciscanismo, de tradición panteísta, humanista atopamos nestas interpretacións.

”A invención dun Deus: Xesús de Nazaret”  na literatura galega de hoxe

Sempiterna cuestión que non escapa da Galiza de hoxe, con escritores que acollen o reto de meterse entre apócrifos, evanxelistas , arqueoloxías, historias e moitas mentiras e delirios pra entrar na verdade dun Cristo, mesmo superando intentos como a de Papini. Referímonos ao escritor lucense Xulio López Valcarcel, que, dende este occidente mira a oriente e fura na terra e no tempo dun Nazareno que tanto ten influído nas Artes. ”A invención dun Deus: Xesús de Nazaret” ( I . “De Predicador a Mesías “ 2017 / “ II. “ A configuración do Mito” 2019 )

A  Galiza da Semanas Santa, onde pola tradición se identifica aos que sofren co Nazareno, onde as viúvas dos vivos atopan na imaxe da virxe da Soidade un refuxio. Ben o sabía Rosalía. Sentida Semana Santa de pobos mariñeiros de pes descalzos, avivada de orixe polos franciscanos: a de Viveiro, as máis solemnes protagonizadas pola disciplina da Armada, como a do Ferrol, até as máis humildes como a mariñeira de Laxe ou a celebración da Resurrección, cima da Pascua Florida nun día no que sempre sae o sol na Fisterra do  “Ara Solis”. Pervivencia de autos sacramentais con textos e músicas incorporados á historia da cultura. Días mesmo con receitarios de cociña, ao respecto non esquezamos o libro de Álvaro Cunqueiro sobre a “Cociña Cristián de Occidente”, probas da cerna dun vello imperio cristián que  importou tradicións que prenderon e melloraron no Sur e nas Américas.

As imaxes de Cristos terreais, galegos tamén

Paixón que inspirou tipoloxías de  Cristos como tendido e vinsto den de os pes, como o Mantegna, o de Antonio de Messina sostido por un anxo... O xacente Cristo Mozo Morto de Holbein, máis humano que divino, con preguntas na boca, como os cristos do galego de Sarria Gregorio Fernández. O de Asoreí para Moiá  (Barcelona), as interpretacións do alemán do século XVI,  Grunewall que inspiraron a tan criticada férula, báculo de Paulo VI, retomado polo Papa Francisco, obra de Lello Scorzelli, dun Cristo-home, desgarrado e torcido na cruz... Os cristos de Laxeiro ou de Seoane, reinterpretacións  contemporáneas do Catecismo do Labrego , o  Cristo do “artistiña” ourensán Acisclo Manzano,  o que o bispo franquista Temiño non quixo, pra hoxe, paradoxos da vida estar na capela da súa campa na catedral de Ourense... imaxes ante as que un beato pode apagar a súa fe, como un crente acendela.

Dende a ameaza e os estragos campantes da pandemia do coronavirus tinxindo de vermello mapamundi, entre novos profetas, verdades e mentiras,  este ponse en en garda. Memoria e lección de futuro sobre a fraxilidade do ser humano e do planeta que nos atura...a non ser que  ince esa outra epidemia á que xa somos propensos, a da desmemoria. Pois deica agora aprendeuse o valor da vida, do individuo como célula da sociedade, capaz de por remedio, de comunicar, de investigar e crear  e aplicar en perigosa vangarda solucións de cura e de entretemento, de producir e repartir alimentos e os seus repartidores, ante as murmuracións, os fiáscos, dicires e desdicires do teatro político, do futuro das novas tecnoloxías da comunicación que tecendo redes  penetran na casa e permiten interaccionar, entre verdades e mentiras do estado da cuestión, entre tantas cousas á que sempre someten as situacións límites, esas que poñen couto ao máis grande que é á vida, a sociedade e á liberdade. Po algo a palabra máis repetida é humanidade e humanismo.

A Coresma do Coronavirus...pendente de interpretacións máis alá do whatsapp

Particular Coresma esta do 2020, máis pros que recorren as veigas dos anos cumpridos....   de urbes en espantosa calma, distancias gardadas, tras portas e ventás ou sofisticados plasmas, como expresivos ollos abertos á relatividade do mundo, fronte ao  rechouchio e florecer ceibe  da primavera exterior.

Coresma na que, como se dun test se tratara, entre curiosos comportamentos, ponse a proba a capacidade creativa dos individuos e da cultura. Días do valor do individual no social, de posmodernas arcas de Noe, pra valorar as prioridades, a vida, o necesario e común, os aplausos do agradecemento aos profesionais que profesan o que fan na primeira liña, ante cada paciente con cada súa historia.  Non sairemos indemne  do couto do medo, da enfermidade e da morte, seguirase cargado pra  seguir ampliando a vida,  a comunidade e a Santa Liberdade.  Ao respecto aparecen manifestos, como o “Cultura ou barbarie”, cultura pra vivir e desenvolverse fronte aos postureos e ás liturxias. Proba de que “Cultura longa, vita brevis”.

Sabendo que todo pasa e todo queda na memoria, o agora non son tempos de responsos, sono de responsabilidades sobre o ser humano e o planeta que nos acolle.

10 de Abril, Xoves Santo do Coronavirus